Investigating and Analyzing the Development Green Product in the Tile Industry in Yazd Province

Document Type : Original Article

Authors

1 Faculty Member of Industrial Management; Faculty of Economics, Management and Accounting; Yazd University, Iran.

2 MSc Graduate Student of Executive Management, Yazd Azad University, Iran.

Abstract

Today, the diversity of human needs as well as increased competition has led organizations to develop new products. Also because of the importance of environmental issues, it is important to focus on green product development. The purpose of this study is to identify factors affecting the development of green product in tile and ceramic industry of Yazd, to investigate criteria ratings, and finally to design a model for the development of green products. The statistical population of current study is part of tile industry experts in Yazd province. In this research, while studying valid Persian and English articles related to the subject (library method), experts' opinions were also employed through a questionnaire. According to the research background as well as the experts' opinion polls, 40 factors were identified as effective factors and 7 criteria were identified as ranking criteria. The top 10 factors are then chosen using statistic tests and multiple attribute decision making (MADM) techniques such as Taxonomy and Entropy. Finally, a model is suggested for producing green products in tile and ceramic industry of Yazd using interpretive structural modeling. Items like assessing suppliers from the perspective of environmental issues, the possibility of reusing and recycling of waste, green packaging and differentiation by producing new products are placed at the top of this model

Keywords


- مقدمه

امروزه به دلیل رشد سریع محصولات و رقابتی‌شدن بازار، عموماً نیاز به محصولات و خدمات رشد چشمگیری یافته است. افزایش جمعیت و متنوع‌شدن نیازها نیز ازجمله عواملی است که سازمان‌ها را به دستیابی به محصول وکارایی جدیدتر ترغیب می‌کند (مارتین پیت، 2008). برای افزایش سودوقدرت رقابت، فرایندتوسعة محصول یکی ازمهم‌ترین فرایندهای سازمان به شمار می‌رود(وانگوهمکاران، 2012).باافزایش نگرانی‌های زیست‌محیطیِ مصرف کنندگان، دولت‌هاوجوامع مختلف در سرتاسر جهان و شرکت‌های تولیدی در صدد توسعة برنامه‌های دوستدار محیط زیست مانند توسعة محصول سبز و فناوری سبز برآمدند (یانگ و همکاران، 2011).در میان اقدام‌های مدیریت زیست‌محیطی، اقدامات توسعة محصول بهبودیافته از لحاظ زیست‌محیطی اهمیت دارد (بورچارت و همکاران، 2011)؛ زیرا با آنکه سبزبودن مرتبط با طبیعت است، اما فرصت‌های کسب‌وکار برای سازمان ایجاد می‌کند، تصویر سازمان را در جامعه بهبود می‌بخشد و مزایای رقابتی ایجاد می‌کند. سازمان‌ها با توسعة محصول سبز می‌توانند درآمد خود را با افزایش رضایت مشتری افزایش دهند. تحقیقی در نیلسن[1] به سال 2015 بر روی 30، 000 مشتری در 60 کشور نشان می‌دهد 51% از مشتریان حاضرند برای داشتن محصولات سبز پول بیشتری پرداخت کنند (Hafzi and Zolfagharinia, 2018). به عبارت دیگر، سبزبودن عمل کسب‌وکار را بهبود می‌بخشد؛ زیرا این راهبرد باعث افزایش سودآوری، بهبود انگیزه و تعهد کارکنان و وفاداری مشتریان می‌شود (فورته و همکاران، 1998).

صنایع کاشی و سرامیک ازجمله صنایع انرژی‌بر محسوب می‌شوند که برای تولید محصول هم از مواد معدنی استفاده می‌کنند، هم سهم استفاده از آب، گاز و برق نیز در این صنعت بسیار است. هم‌چنین این صنعت تأثیرات شگرفی نیز بر محیط زیست دارد و آلودگی‌هایی مانند آلودگی آب، خاک، هوا و هم‌چنین تخلیة پسماندهای ناشی از تصفیة آب‌های صنعتی و کاشی‌های ضایعاتی در طبیعت، از مواردی هستند که بر محیط زیست اثرات مخرب و زیانباری دارد. از طرفی دیگر، استان یزد با تولید بیش از نیمی از کل محصول تولیدی (بالغ بر250میلیون متر مربع)، قطب صنعت کاشی و سرامیک ایران محسوب می‌شود؛ هم‌چنین حجم زیادی از صادرات این استان به کشورهای همسایه، مربوط به کاشی و سرامیک است. در سال‌های اخیر به دلیل تأثیرات مخرّب زیست‌محیطی صنعت کاشی در منطقه، صدور مجوز برای راه‌اندازی کارخانه در این صنعت با دشواری‌ها و موانع بسیار زیادی روبه‌رو شده است؛ به گونه‌ای که در بسیاری از مناطق استان، اخذ مجوز فعالیت در این صنعت امکان‌پذیر نیست. از این رو ضرورت انجام پژوهشی کاربردی درزمینة توسعة محصول سبز و نیز کاهش تأثیرات مخرّب زیست‌محیطی صنعت کاشی در این منطقه آشکار می‌شود.

مقالة حاضر تأثیر توسعة محصول سبز بر کارایی زیست‌محیطی، عملیاتی، بازار و مزیت های رقابتی را بررسی می‌کند. مدیران صنایع کاشی و سرامیک با توجه به نتایج این پژوهش از یک‌سو به اهمیت و تأثیر مثبت توسعة محصول سبز در سازمان پی برده‌اند و از سوی دیگر، باعوامل دارای بیشترین تأثیربرتوسعة محصول سبزدر سازمان آشنا می‌شوند.

در این زمینه، با توجه به الزامات قانونی موجود که هر روز در این صنعت افزوده می‌شود و نیز بر مبنای توجه جامعه به مباحث زیست‌محیطی و الزامات هنجاری رعایت نکته‌های زیست‌محیطی در صنایع به‌یژه صنعت کاشی و سرامیک در استان یزد، این تحقیق به چهار سؤال پیش رو پاسخ می‌دهد: عوامل توسعة محصول سبز در صنعت کاشی استان یزد چه مواردی است؟ معیارهای رتبه‌بندی عوامل توسعة محصول سبز کدامند؟ رتبه‌بندی شاخص ها برای وزن‌دهی به عوامل مؤثر بر توسعة محصول چگونه است؟ مدل توسعة محصول سبز در صنعت کاشی استان یزد چگونه است؟ بدیهی است پاسخگویی به سؤالات بالا، این امکان را برای سرمایه‌گذاران و کارفرمایان صنعت کاشی فراهم خواهد کرد تا منابع مالی و سازمانی خود را با هدف دستیابی به اهداف زیست‌محیطی صنعت مذکور به کارگیرند.

برای پاسخ به سؤالات مطرح‌شده، نخست شاخص‌های تأثیرگذار برای رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر توسعة محصول سبز، شناسایی و به روش آنتروپی شانون وزن‌دهی می‌شوند؛ پس از آن عوامل و معیارهای توسعة محصول سبز با مروری بر ادبیات پژوهش و سپس نظرسنجی از خبرگان این صنعت (با استفاده از پرسشنامة طراحی‌شده) شناسایی خواهد شد و در ادامه با به کارگیری تکنیک تصمیم‌گیری چندشاخصة تاکسونومی، عوامل شناسایی‌شده ارزیابی و اولویت‌بندی می‌شوند و در نهایت با استفاده از روش معادلات ساختار تفسیری، مدلی برای توسعة محصول سبز در صنعت کاشی و سرامیک طراحی شده است.

 

2- مبانی نظری تحقیق

2-1-توسعة محصول جدید

توسعة محصول جدید، مجموعه‌ای از فعالیت‌هاست که با درک فرصت‌های بازار شروع می‌شود و با ایجاد، فروش و تحویل یک محصول به پایان می‌رسد (Ulrich and Eppinger,2000). فرایند توسعة محصول جدید، فرایندی است که در آن یک سازمان کلیة منابع، امکانات و توانایی‌های خود را در قالب گروه‌های چندمنظوره برای خلقِ یک محصول جدید و نوآوری‌شده یا توسعه و پیشرفت یک محصول موجود به کار می‌گیرد؛ به طوری که توسعة محصول جدید فرایند اساسی است و نوعی پیشرفت و تجدید حیات سازمان برشمرده می‌شود. از سوی دیگر، فرایند تولید و توسعة محصول جدید باید به نیاز مشتریان پاسخ مثبت دهد و با تکیه بر برتری فناوری و بودجة مناسب تخصیص داده‌شده، عرصة رقابتی مناسبی برای سازمان ایجاد کند. توسعة محصول جدید قسمت مهمی از هر تجارت است. محصولات جدید، فرصت‌های رشد و مزیت رقابتی را برای شرکت‌ها فراهم می‌آورند. با توجه به موارد گفته‌شده، مدیریت فرایند توسعة محصول جدید نیز نیازمند به کارگیری رویکردهای جدید مدیریتی است (Crawford, 2006).

به طور کلی توسعة محصول جدید، فرایندی پیچیده است که نیازمند مشارکت بخش‌های کارکردی گوناگون شرکت است. از جمله مهم‌ترین آنها بخش‌های مهندسی، تولید و بازاریابی شرکت است. در واقع توسعة محصول جدید، فرایندی است که برای اجرای مناسب آن، کل شرکت باید برانگیخته و حساس باشد (Wheelwright and Clark,1992). توسعة محصول جدید مجموعه‌ای از فعالیت‌های سازمانی است که به جریانی از محصولات جدید یا تغییریافته منجر می‌شود و به‌ندریج به بازارارائه می‌شوند. این امر شامل خلق یا کشف فرصت‌ها، انتخاب و ایجاد و تبدیل آنها به مصنوعات و فعالیت‌ها (خدمات) عرضه‌شده به مشتریان و نهادینه‌کردن بهبودها در فعالیت‌های توسعة محصول جدید است (Loch and Kavadias ,2008).

هدف از توسعة محصول جدید، پاسخ به نیاز مشتریان، تطابق با شرایط بازار و تغییرات محیطی، افزایش سود، رضایت مشتریان و مقابله با سیاست‌های رقباست. سیل روزافزون توسعه و تولید محصولات جدید و عرضة تجاری و موفقیت‌آمیز آنها به بازار باعث کوتاه‌ترشدن منحنی عمر محصولات و حرکت از تولید انبوه به سفارشی خواهد شد (Barkly et al, 2000). ازاین‌رو، شناخت مدل‌های استراتژی توسعة محصول، سیاستگذاران و برنامه‌ریزان شرکت‌ها را کمک خواهد کرد تا با دیدی بازتر به تدوین استراتژی‌های رقابتی بپردازند (سرمد سعیدی، 1386).

2-2-توسعة محصول سبز

از زمان برگزاری اجلاس جهانی در خصوص مسائل مربوط به محیط زیست و توسعه در سال 1987، مقولة توسعة پایدار بیشتر از قبل توجه کشورها جلب کرده است. در واقع توسعة انسانی پایدار، نوعی راهبرد است که موضوعات مربوط به توسعه و محیط زیست را با هم یکپارچه کرده است و می‌توان آن را به صورت تأمین نیازهای کنونی، بدون به خطر انداختن قابلیت نسل‌های آینده برای تأمین نیازهایشان تعریف کرد (Oritz, 2009; Xu and et al., 2018).

 مفهوم سبز، تجسمی از محصولات، فرایندها، سیستم‌ها و فناوری‌های سازگار با محیط زیست است که بر فعالیت‌های مربوط به کسب وکار را تأثیرگذار است .(Vachon, 2007) اصطلاح سبز، زمانی به یک محصول اطلاق می‌شود که عملکرد زیست‌محیطی و اجتماعی در تولید، استفاده و دفع در مقایسه با سایر کالاهای رقیب به طرز چشمگیری بهبود یافته باشد (Dangelico et al,2009). تعریف محصول سبز یکی از کارهای بسیار سخت است؛ زیرا ابعاد متفاوتی مثل زیست‌محیطی، سیاسی، مسئولیت اجتماعی، تجارت منصفانه، حفاظت از محیط زیست، مصرف‌کنندگان جدید و پایداری در واژة سبز استفاده به کار می‌رود. این ابعاد، جنبه‌های متفاوتی را در بر می‌گیرند و هر کدام معنای خود را از واژة سبزبودن دارند. بنابراین یک تعریف واحد از محصول سبز وجود ندارد؛ اما تعاریف متفاوتی از متخصصان متفاوت ازجمله گروه‌های صنعتی، متخصصان دانشگاهی، سازمان‌های سیاست‌گذار توسعه یافته است (Fraccascia, Giannoccaro and Albino, 2018). با توجه به هدف پژوهش، بر بعد زیست‌محیطی تعریف کالای سبز متمرکز می‌شویم. کمیتة جوامع اروپایی[2] (2001)، محصول سبز را محصولی تعریف می‌کند که منابع کمتری مصرف می‌کند، اثرات و خطرات کمتری برای محیط زیست دارد و از تولید زباله نیز جلوگیری می‌کند. اما امکان‌پذیر نیست که محصول سبز را این‌گونه با واژه‌های دقیق تعریف کرد. کالایی سبز عملکرد زیست‌محیطی ایده‌آلی نسبت به کالای غیر سبز دارد؛ بنابراین، محصول سبز محصولی است که به محیط زیست زیان نرساند و حاوی عناصری زیان‌رسان برای محیط زیست نباشد (Douglas et al,2011). در بیانی کلی می‌توان آن را محصولی تعریف کرد که زیان‌های زیست‌محیطی کمتری ایجاد کند (Mahenc, 2008) مفهوم توسعة محصول سبز به صورت ویژه در حوزة صنعت از دشواری‌های خاصی برای عملیاتی‌شدن برخوردار است (Mathivathananandetal., 2018).. با این حال، در سال‌های گذشته روند توجه به آن از رشد روزافزونی برخوردار بوده است (Hussainandetal, 2-18).

سبزبودن محصول، به دلیل اینکه باعث افزایش سودآوری، بهبود انگیزه و تعهد کارکنان و وفاداری مشتریان می‌شود، عمل کسب و کار را بهبود می‌بخشد (Forte and Lamont, 1998).

تولید محصول سبز نه‌تنها دارای مزایای اقتصادی ازجمله کاهش هزینه‌های تولید محصول، پایداری حضور در بازار، دستیابی به بازارهای خارجی و ارتقای رقابت‌پذیری بر اساس «سبزگرایی» و مزایای زیست‌محیطی مانند کاهش آلودگی‌های محیط زیستی، همگرایی کیفیت محصول (کالا و خدمت) با ویژگی‌های سبز آن و ارتقای دانش بازرسی چرخة عمر محصول با تمرکز بر پیامدهای آن بر محیط زیست است، دارای مزایای اجتماعی همچون افزایش رضایت و آگاهی جامعه، افزایش رضایت کارکنان، تقویت توان کارشناسی در زمینة «مدیریت محصول سبز»، مشارکت ذی‌نفعان در خلق و ویران‌سازی (برگشت به طبیعت) محصول و حفظ سرمایه‌های ملی برای نسل‌های آینده است.

2-4- پیشینة تحقیق

علی‌احمدی و همکاران (1392) «عوامل مؤثر بر چابک‌سازی فرایند توسعة محصول جدید با استفاده از روش تجزیه» مؤلفه‌های اصلی را بررسی کرده‌اند. نتایج این پژوهش نشان داد که عوامل اصلی عبارت‌اند از: فناوری جدید و پیشرفته، طراحی و توسعة مشتری‌محور محصول جدید، تطبیق با تغییرات و کاهش ریسک در توسعة محصول جدید، به کارگیری تکنولوژی اطلاعات در فرایند توسعه، بررسی حساسیت‌های بازار و تلاش در برابر پاسخگویی به تغییرات، اجرای مدیریت مشارکتی در فرایند توسعة محصول جدید. پورزمانی و همکاران (1394) در تحقیقی به بررسی حسابداری مدیریت زیست‌محیطی برای طراحی تولید سبز با استفاده از تحلیل سلسله‌مراتبی فازی پرداختند. نتایج نشان داد که کنترل بهینة مصرف مواد خام، آب، انرژی و سوخت، ایجاد و دفع ضایعات و پسماند و پیشگیری از آلودگی محیط زیست از ابزارهای حسابداری مدیریت زیست‌محیطی هستند. هم‌چنین طراحی محصولات سازگار با محیط زیست با پیشرفت تکنولوژی به طور فزاینده در مدیریت پایدار زنجیرة تأمین اهمیت پیدا می‌کند. آذر و همکاران (1394) در تحقیقی به بررسی تأثیر توسعة محصول سبز بر عملکرد سازمانی پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد توسعة محصول سبز نه‌تنها بر عملکرد عملیاتی سازمان بسیار تأثیرگذار است، بر عملکرد زیست‌محیطی و عملکرد بازار نیز تأثیر می‌گذارد. عندلیب و همکاران (1395) نیز در یک تحقیق به بررسی توسعة محصول سبز و تأثیرآن بر تصویر ذهنی مشتریان پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که اقدام‌های توسعة محصول سبز از طریق هویت سازمان برکیفیت محصولات تأثیر دارد و این می‌تواند باعث افزایش کیفیت کلی محصولات و خدمات شرکت شود که به طور طبیعی کیفیت بالا باعث افزایش رضایت مشتریان شده و رضایتمندی آنها باعث ایجاد تصویر ذهنی مثبت از شرکت می‌شود.

پوجاری و همکاران (2004) به پیش‌نیازها و مسئولیت زیست‌محیطی در زمینة توسعة محصول جدید دست یافته‌اند. آنها به این نتیجه رسیدند که توسعة محصول سبز در صنعت به فعالیت‌های بیشتری نسبت به محصولات مصرفی نیاز دارد. این فعالیت‌ها به دامنة گسترده‌تر از ارزیابی چرخة حیات برای اثرات زیست‌محیطی ازجمله ارزیابی تأمین‌کنندگان و طراحی برای مسائل محیط زیست قرار می‌گیرند. در این زمینه تحقیقات خارجی گسترده‌ای انجام شده است.

 گونزلیزبنیتو (2006) مجموعه‌ای از اقداماتی را شناسایی کرد که برای توسعة محصولات منطبق بر محیط زیست ضروری هستند؛ این اقدامات عبارت‌اند از: جایگزینی مواد یا اجزای آلاینده و خطرناک، تمرکز طراحی بر کاهش مصرف منابع و ایجاد پسماند در طول تولید و توزیع، تمرکز طراحی بر کاهش مصرف منابع و ایجاد پسماند در زمان مصرف محصول، طراحی برای جداسازی و بازیافت. یانگ و همکاران (2011) اثر پیاده‌سازی استراتژی پروژه در بهبود و افزایش راندمان توسعة محصول جدید را بررسی کرده‌اند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد محصول جدید می‌تواند به موفقیت در بازار بیانجامد. هم‌چنین تمایز، کیفیت و نوآوری نیز در توسعة محصول جدید دارای اهمیت فراوان‌اند. محصول جدید به افزایش سهم بازار و نهایتاً افزایش فروش می‌انجامد.

جابو و همکاران (2014) نقش جنبه‌های انسانی و فنی بر توسعة محصولات سبز در شرکت‌های برزیلی را بررسی کرده‌اند. بر اساس نتایج این تحقیق، برای افزایش تولید ناخالص ملی، مدیران سازمان‌ها باید تمرکز بیشتری بر مدیریت زیست‌محیطی سازمان داشته باشند؛ زیرا عملکرد شرکت ازجمله بازار و عملکرد عملیاتی تحت تأثیر اقدامات زیست‌محیطی می‌باشد. هم‌چنین، مدیریت ارشد سازمان باید فرهنگ سازمانی سبز را تقویت و حمایت کند. جوشی و همکاران (2015) عوامل مؤثر بر رفتار خرید سبز را بررسی کرده‌اند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد نگرانی‌های زیست‌محیطی، دانش زیست‌محیطی و هنجارهای ذهنی عوامل اصلی روی‌آوردن مردم به محصولات سبز هستند؛ در حالی که قیمت زیاد، بی‌اعتمادی مصرف‌کنندگان به محصولات سبز و کم در دسترس بودن آنها موانع اصلی خرید محصولات سبز معرفی شده‌اند؛ به همین دلیل تولیدکنندگان باید برای تولید طیف وسیعی از محصولات سبز و جذاب و قابل دسترس برای همگان اقدام کنند تا بدین ترتیب جامعه برای محصولات سبز تشویق شود. فرکاسسیا و همکاران (2016)، «تأثیر توسعة محصول سبز بر یک کشور» را بررسی کرده‌اند. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد کشورهایی که تمرکز بیشتری روی تولید محصولات سبز داشته‌اند، بیشترین میزان تولید ناخالص داخلی را دارند. هم‌چنین کشورهای در حال توسعه می‌توانند با سرمایه‌گذاری در بخش‌های سبز، عملکرد اقتصادی خود را بهبود بخشند. ضمناً شرکت‌ها معمولاً توسعة محصولات سبز را بیشتر برای محصولاتی دارای مزیت رقابتی به کار می‌گیرند.

برمبنای پیشینة تحقیق که در حوزة توسعة محصول جدید و توسعة محصول سبز انجام شده است و هم‌چنین بر مبنای نظرسنجی از خبرگان تحقیق، شاخص‌های توسعة محصول سبز به شرح جدول 1 شناسایی شدند. طبق جدول شمارة 1، 40 عامل اصلی توسعة محصول سبز شناسایی شد که 26 مورد ازآنها مشابه با تحقیقات پیشین است و در بخش بالا به صورت کامل توضیح داده شد.

 

 

جدول (1) عوامل مؤثر بر توسعة محصول سبز

ردیف

شاخص توسعة محصول سبز

منابع

ردیف

شاخص توسعة محصول سبز

منابع

 

1

ارزیابی تأمین کنندگان

ازمنظر مباحث زیست‌محیطی

پوجاری و همکاران (2004)

 

6

انتخاب تکنولوژی متناسب با

محصول جدید

سرمد و همکاران

(1389)

 

2

رعایت استانداردهای لازم برای خرید مواد اولیه از نقطه نظر زیست‌محیطی

 

_

 

7

استفاده از فناوری‌های جدید و پیشرفته (فناوری سبز) برای استفاده بهینة مصرف انرژی

علی‌احمدی و همکاران

(1392)

 

3

طراحی فرمول بدنه بر اساس فرایند سبز (برای کاهش مصرف انرژی و مواد اولیه)

پورزمانی و همکاران (1394)

 

8

استفاده ازفناوری‌های به‌روز و نوظهور (فناوری سبز) برای کاهش آلایندگی محیط زیست

طالبی وهمکاران (1390)

4

تمرکز طراحی بر کاهش مصرف منابع و ایجاد پسماند در طول تولید و توزیع

گونزلیزبنیتو (2006)

9

تنظیم ضوابط و معیارهای لازم برای کاهش مصرف انرژی

_

 

5

طراحی محصولات برای جلوگیری از مصرف مواد آلاینده و خطرزا در تولید

گونزلیزبنیتو (2006)

 

10

مقایسه مصرف منابع ( آب/برق/گاز) با استانداردهای مصرف به ازای هر متر مربع یا کیلوگرم محصول تولیدی

پورزمانی و همکاران (1394)

 

11

طراحی محصولات برای استفاده مجدد و بازیافت مواد (امکان بازیافت محصول پس از اتمام عمر مفید آن)

گونزلیزبنیتو (2006)

 

22

داشتن گواهینامه مدیریت مصرف انرژیISO 50001

 

_

 

12

طراحی محصولات در جهت نیازها و خواسته های مشتریان (طراحی وتوسعه مشتری محور محصول جدید)

علی احمدی وهمکاران

(1392)

 

23

انتخاب ماشین‌آلات با مصرف انرژی پایین در زمان خرید ماشین‌آلات وتجهیزات

 

_

 

13

تجاری‌سازی (انعطاف‌پذیری و توجه به نیاز مشتری در طراحی محصول جدید)

طالبی وهمکاران (1390)

24

انتخاب مناسب ماشین‌آلات از نظر آلایندگی در زمان خرید ماشین‌آلات و تجهیزات

 

_

 

14

بررسی حساسیت‌های بازار و تغییرات و تلاش برای پاسخگویی به تغییرات همراه با کاهش ریسک

علی‌احمدی و همکاران (1392)

 

25

پایش مداوم ماشین‌آلات و تجهیزات

از نظر مصرف انرژی و آلایندگی

 

_

15

داشتن برنامة تعمیرات و نگهداری ماشین‌آلات (فرایند و برنامه‌های نت)

 

_

26

بسته‌بندی سبز(استفاده از مواد قابل بازیافت در بسته‌بندی محصول)

آذر و همکاران (1394)

16

آموزش و ارائة الگوهای صحیح مصرف انرژی/حفاظت محیط زیست

_

27

داشتن سیستم دفع ضایعات و پسماند

پورزمانی و همکاران (1394)

 

17

حمایتاززنجیره تأمین سبز

توسط مدیران ارشد و میانی

طالبی وهمکاران (1390)

28

افزایش کیفیت و طول عمر محصول تولیدی

یانگ وهمکاران (2011)

18

 

اجرای مدیریت مشارکتی

علی‌احمدی و همکاران (1392)

29

امکان استفاده مجدد و بازیافت پسماندها و ضایعات در داخل/خارج از شرکت

کاینوما و تاوارا (2006)

19

 

ترویج فرهنگ سبز (رعایت ملاحظات زیستمحیطی) در فضای کاری شرکت

_

 

30

 

بازاریابی سبز

( امتیاز ویژه نسبت به رقبا)

طالبی و همکاران (1390)

 

20

ایجاد نظام‌های اطلاع‌رسانی مناسب به پرسنل در زمینة تولید محصول سبز و رعایت جنبه‌های زیست‌محیطی

 

_

 

31

انبارش سبز

(چیدمان درست محصول نهایی در انبارها به منظور حداقل‌سازی ضایعات و...)

آذر و همکاران (1394)

 

21

فراهم‌سازی محیطی برای پژوهش و ارائة پیشنهادها در زمینة مسائل زیست‌محیطی

 

_

 

32

ارتباطات سبز یا به کارگیری تکنولوژی اطلاعات (استفاده از سیستم‌های ارتباطی بدون کاغذ)

علی‌احمدی و همکاران

(1392)

33

داشتن گواهینامهISO 14000

 

_

 

37

اجرای طرح تفکیک زباله‌ها

(جداسازی کاغذ/پلاستیک/قطعات برقی و...)

 

_

 

34

ایجاد سیستم‌های کنترلی و نظارتی

برای رعایت استانداردهای زیست‌محیطی

 

_

 

38

انجام فعالیت‌های سازگار با محیط زیست

در ارتباط با مشتریان

آذر و همکاران (1394)

 

35

نوآوری سبز

(ارائة راهکارهایی برای افزایش سبزبودن محصول)

 

یانگ و همکاران (2011)

 

39

پیشگیری از آلایندگی آب، خاک و هوا

(در حین فرایند تولید/از راه ضایعات تولید/ به وسیلة محصول نهایی/در فرایند بازفرآوری )

 

پورزمانی و همکاران (1394)

36

حمل و نقل و توزیع سبز

آذر و همکاران (1394)

40

تمایز با تولید محصولات جدید و خاص

یانگ و همکاران (2011)

 

 

برمبنای پیشینة تحقیق که در حوزة توسعة محصول جدید و توسعة محصول سبز که در بالا به صورت کامل بدان اشاره شد و هم‌چنین بر مبنای نظرات خبرگان تحقیق، معیارهای رتبه‌بندی عوامل توسعة محصول سبز به شرح جدول 2 آورده شده است؛ این عوامل معیارهای رتبه‌بندی عوامل مشخص شدند.

 

جدول(2) معیارهای رتبه‌بندی عوامل

ردیف

معیارهای رتبه‌بندی

منابع

1

کاهش هزینه‌های تولید محصول

Forte and Lamont, 1998

2

پایداری حضور در بازار و دستیابی به بازارهای جدید

Forte and Lamont, 1998

3

دستیابی به مزیت رقابتی ویژه (افزایش فروش/سود)

Forte and Lamont, 1998

4

بهبود عملکرد     زیست‌محیطی سازمان

Wasik, 1996; Drumwright, 1994

5

همگرایی کیفیت محصول (کالا و خدمت) با ویژگی‌های سبز آن

Wasik, 1996; Drumwright, 1994

6

افزایش رضایتمندی طرف‌های ذی‌نفع

Forte and Lamont, 1998

7

حفظ سرمایه‌های ملی برای نسل‌های آینده

Forte and Lamont, 1998

 

 

3- روش پژوهش

دراین پژوهش از روش‌های مطالعه کتابخانه‌ای و بررسی متون و نیز روش‌های میدانی نظیر پرسشنامه استفاده شده است. هدف این پژوهش شناخت و رتبه‌بندی شاخص‌های توسعة محصول سبز و نیز طراحی مدل توسعة محصول سبز در صنعت کاشی است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و بر اساس ماهیت و روش تحقیق، توصیفی پیمایشی از شاخة میدانی است. جامعة آماری پژوهش حاضر، خبرگان و کارشناسان حوزة صنعت کاشی و سرامیک استان یزد هستند. با توجه به نوع روش تجزیه و تحلیل داده‌ها، پرسشنامة تحقیق به صورت گروهی در میان 20 گروه از جامعة آماری تحقیق بر مبنای روش نمونه‌گیری در دسترس و قضاوتی توزیع و داده‌های لازم دریافت شد.

پس از توزیع پرسشنامه، پاسخ‌دهندگان با انجام مقایسات زوجی، اهمیت نسبی هر عامل را بر توسعة محصول سبز در مقایسه با سایر عوامل مشخص می‌سازند. برای سنجش میزان اهمیت هرکدام از عوامل و معیارهای پرسشنامه،  از مقیاس پنج‌امتیازی لیکرت استفاده شده است که دارای مقیاس ترتیبی بوده و اعداد 1 تا 5 به گزینه‌ها داده شده است. پس از گردآوری داده‌ها و تکمیل پرسشنامه‌ها، میانگین هندسی داده‌ها گرفته شده است که خروجی تحلیل‌های انجام‌شده طبق جداول بخش 4 تحقیق است. با توجه به آنکه داده‌های یک ماتریس تصمیم‌گیری به طور کامل مشخص هستند، ازروش آنتروپی برای ارزیابی وزن‌ها استفاده شده است. هم‌چنین به‌منظور اولویتبندی شاخص‌ها، از تکنیک تصمیم‌گیری چندشاخصه استفاده شد. تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه به دو دستة جبرانی و غیرجبرانی تقسیم می‌شوند. چون هدف در این پژوهش این است که شاخص‌ها همدیگر را جبران کنند، از تکنیک‌های جبرانی استفاده شده است که یکی از مهم‌ترین تکنیک‌های جبرانی روش تاکسونومی است. ویژگی مهم این تکنیک‌ها این است که نمونه‌محور نیستند و با نمونه‌های اندک نیز می‌توان تحلیل‌های لازم را انجام داد. برای انجام مرحلة دوم این پژوهش یعنی طراحی مدل توسعة محصول سبز، از روش مدل‌سازی ساختاری تفسیری استفاده شده است. این روش یک فرایند یادگیری تعاملی است که در آن مجموعه‌ای از عناصر مختلف و مرتبط به هم در یک مدل نظام‌مند جامع، ساختاردهی می‌شوند.

مطالعه ادبیات تحقیق

همان­طور که در شکل 1 مشاهده می‌شود نخست با استفاده از روش آنتروپی وزن شاخص‌های هفتگانه حاصل شده است. در ادامه با استفاده از روش تاکسونومی، عوامل چهل‌گانة مؤثر بر توسعة محصول سبز رتبه‌بندی شده‌اند. در نهایت نیز بر مبنای مهم‌ترین عوامل توسعة محصول سبز (شناسایی‌شده در مرحلة قبل)، مدل علّی و معلولی تحقیق با استفاده از روش   مدل‌سازی ساختاری تفسیری ارائه شده است.

4- یافته‌های پژوهش

همان‌طور که در جدول 3 آورده شده است، نخست با استفاده ازروش آنتروپی، وزن 7 شاخص یا معیار محاسبه شد که نتیجة وزن‌دهی به معیارها طبق جدول 3 ارائه شده است و بیشترین امتیاز مربوط به معیار دوم با مقدار 205/0 است.

 

 

مطالعة منابع نظری تحقیق

شناسایی عوامل توسعة محصول سبز

وزن‌دهی به شاخص‌های ارزیابی عوامل توسعة محصول سبز (تکنیک آنتروپی)

 

 

 

رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر توسعة محصول سبز (تکنیک تاکسونومی)

طراحی مدل عوامل مؤثر بر توسعة محصول سبز (مدل‌سازی ساختاری تفسیری)

مصاحبه با خبرگان

 

شکل 1. نمودار مراحل انجام تحقیق

جدول(3) نتیجة خروجی روش آنتروپی

 

X1

X2

X3

X4

X5

X6

X7

Ej

962/0

959/0

967/0

973/0

987/0

977/0

974/0

dj

038/0

041/0

033/0

027/0

013/0

023/0

026/0

Wj

189/0

205/0

165/0

133/0

064/0

116/0

128/0

 

 

با توجه به اعداد اکتسابی از جدول 3، رتبه‌بندی 7 معیار با توجه به امتیاز آنها به شرح جدول 4 است. با توجه به جدول 4، سه معیاری که در رتبه‌های بالا قرار گرفته‌اند، عبارت از پایداری حضور در بازار و دستیابی به بازارهای جدید، کاهش هزینه‌های تولید محصول و دستیابی به مزیت رقابتی ویژه به ترتیب با امتیازهای 205/0، 189/0 و165/0 هستند.

 

جدول(4) وزن شاخص‌ها برای رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر توسعة محصول سبز

رتبه

شناسه

نام معیار

وزن معیار

1

X2

پایداری حضور در بازار و دستیابی به بازارهای جدید

205/0

2

X1

کاهش هزینه‌های تولید محصول

189/0

3

X3

دستیابی به مزیت رقابتی ویژه (افزایش فروش/سود)

165/0

4

X4

بهبود عملکرد زیستمحیطی سازمان

133/0

5

X7

حفظ سرمایه‌های ملی برای نسل‌های آینده

128/0

6

X6

افزایش رضایتمندی طرف‌های ذی‌نفع

116/0

7

X5

همگرایی کیفیت محصول (کالا و خدمت)

با ویژگیهای سبز آن

064/0

 

 

در ادامه با استفاده از روش تصمیم‌گیری چندشاخصة تاکسونومی، 40 عامل اثربخش شناسایی‌شده توسعة محصول سبز در صنعت کاشی و سرامیک استان یزد رتبه‌بندی شد که نتایج به شرح جدول 5 است. جدول 5، سیر صعودی اعداد به‌دست‌آمده برای ضریب Cioاست که هرچه این ضریب برای یک عامل کمتر باشد، آن عامل از رتبة بالاتری برخوردار است. سه عامل، طراحی فرمول بدنه بر اساس فرایند سبز، ارزیابی تأمین کنندگان از منظر مباحث زیست‌محیطی و استفاده از فناوری‌های به‌روز و نوظهور در رتبه‌های اول تا سوم جدول 5 قرار گرفته‌اند.

 

جدول(5) رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر توسعة محصول سبز

رتبه

عنوان

Cio

1

طراحی فرمول بدنه بر اساس فرایند سبز

(برای کاهش مصرف انرژی و مواد اولیه)

8703/3

2

ارزیابی تأمین کنندگان از منظر مباحث زیست‌محیطی

1408/4

3

استفاده ازفناوری‌های نوظهور (فناوری سبز) برای کاهش آلایندگی محیط زیست

2183/4

4

تمرکز طراحی برکاهش مصرف منابع و ایجاد پسماند در طول تولید و توزیع

4277/4

5

امکان استفاده مجدد و بازیافت پسماندها و ضایعات در داخل/خارج از شرکت

5423/4

6

تمایز با تولید محصولات جدید و خاص(آنتی باکتریال/ فتوولتاییک، محصولات با امکان نصب خشک و...)

8194/4

7

رعایت استانداردهای لازم برای خرید مواد اولیه از منظر زیست‌محیطی

9041/4

8

بسته‌بندی سبز(استفاده از مواد قابل بازیافت در بسته‌بندی محصول)

1029/5

9

استفاده ازفناوری‌های جدید و پیشرفته (فناوری سبز) برای استفاده بهینة مصرف انرژی

2442/5

10

مقایسة مصرف منابع (آب/برق/گاز) با استانداردهای مصرف به ازای هرمتر مربع یا کیلوگرم محصول تولیدی

307/5

11

تنظیم ضوابط و معیارهای لازم برای کاهش مصرف انرژی

3858/5

12

نوآوری سبز(ارائة راهکارهایی برای افزایش سبزبودن محصول)

6347/5

13

بازاریابی سبز( امتیاز ویژه نسبت به رقبا)

6633/5

14

افزایش کیفیت و طول عمر محصول تولیدی

7509/5

15

انجام فعالیت‌های سازگار با محیط زیست در ارتباط با مشتریان

7744/5

16

حمل‌ونقل وتوزیع سبز(جابه‌جایی اندک محصول در کارخانه، استفاده از وسایل جابه‌جایی بار برقی و...)

8739/5

17

فراهم‌سازی محیطی برای پژوهش و ارائة پیشنهادها در زمینة مسائل زیست‌محیطی

0696/6

18

انتخاب ماشین‌آلات با مصرف انرژی پایین در زمان خرید ماشین‌آلات و تجهیزات

1054/6

19

اجرای مدیریت مشارکتی

1227/6

20

آموزش وارائه الگوهای صحیح مصرف انرژی/حفاظت محیط زیست

4345/6

21

انتخاب فناوری متناسب با محصول جدید

508/6

22

انبارش سبز (چیدمان درست محصول نهایی در انبارها به منظور حداقل‌سازی ضایعات و...)

597/6

23

طراحی محصولات برای جلوگیری ازمصرف موادآلاینده و خطرزا (حداقل فلزات/ گازهای فرار) در تولید

6086/6

24

انتخاب مناسب ماشین‌آلات از نظر آلایندگی در زمان خرید ماشین‌آلات و تجهیزات

6316/6

25

داشتن سیستم دفع ضایعات و پسماند

6712/6

26

ترویج فرهنگ سبز (رعایت ملاحظات زیست‌محیطی) در فضای کاری شرکت

8145/6

27

داشتن گواهینامه ISO 14000

8405/6

28

ایجاد نظام های اطلاع‌رسانی مناسب به پرسنل در زمینة تولید محصول سبز و رعایت جنبه‌های زیست‌محیطی

9022/6

29

طراحی محصولات همسو با نیازها و خواسته‌های مشتریان (طراحی و توسعة مشتری‌محور محصول جدید)

9294/6

30

تجاری‌سازی (انعطاف‌پذیری و توجه به نیاز مشتری در طراحی محصول جدید)

9294/6

31

پایش مداوم ماشین‌آلات و تجهیزات از نظر مصرف انرژی و آلایندگی

0113/7

32

پیشگیری ازآلایندگی آب، خاک وهوا(در حین فرایند تولید و بازفرآوری ضایعات و محصول نهایی)

0511/7

33

ایجاد سیستم‌های کنترلی و نظارتی برای رعایت ا ستانداردهای زیست‌محیطی

141/7

34

ارتباطات سبز یا به کارگیری تکنولوژی اطلاعات (استفاده از سیستم‌های ارتباطی بدون کاغذ)

1812/7

35

اجرای طرح تفکیک زباله‌ها(جداسازی کاغذ/پلاستیک/قطعات برقی و...)

1812/7

36

طراحی محصولات برای استفاده مجدد و بازیافت مواد (امکان بازیافت محصول پس از اتمام عمر مفید آن)

2578/7

37

بررسی حساسیت‌های بازار و تغییرات و تلاش به منظور پاسخگویی به تغییرات همراه با کاهش ریسک

4012/7

38

حمایت مدیران ارشد و میانی از زنجیرة تأمین سبز

4319/7

39

داشتن گواهینامة مدیریت مصرف انرژی ISO 50001

5033/7

40

داشتن برنامة تعمیرات و نگهداری ماشین‌آلات (فرایند و برنامه‌های نت)

7075/7

 

 

به منظور طراحی مدل برای توسعة محصول سبز از روش مدل‌سازی ساختاری تفسیری استفاده شده است. بدین‌منظور در مرحلة نخست از بین 40 عامل توسعة محصول سبز، 10 عاملی که بیشترین امتیازها را کسب کرده یا 10 عاملی که در رتبه‌های 1 تا 10 قرارگرفته‌اند، انتخاب شدند.

درگام بعدی ماتریس خودتعاملی ساختاری این 10 عامل تشکیل شده است که نتیجة مقایسة آنها با استفاده از حالت روابط مفهومی «منجر به»، به شرح جدول 6  است.

V: یعنی i منجر به j می‌شود.        

X: برای نشان‌دادن تأثیر دوطرفه (بعدj به i و i به j)

A: یعنی j منجر به i می‌شود.        

O: برای نشان‌دادن نبودِ رابطة بین دو بعد.

 

جدول(6) ماتریس خودتعاملی ساختاری توسعة محصول سبز

j

i

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

طراحی فرمول بدنه بر اساس فرایند سبز

(برای کاهش مصرف انرژی و مواد اولیه)

 

O

O

X

O

O

O

O

O

O

ارزیابی تأمین‌کنندگان

از منظر مباحث زیست‌محیطی

O

 

O

O

O

O

A

O

O

O

استفاده ازفناوری‌های به‌روز(فناوری سبز) برای کاهش آلایندگی محیط زیست

O

O

 

O

O

O

O

V

 

X

 

O

تمرکز طراحی برکاهش مصرف منابع و ایجاد پسماند در طول تولید و توزیع

X

O

O

 

O

O

O

V

A

V

امکان استفاده مجدد و بازیافت پسماندها و ضایعات در داخل و خارج از شرکت

O

O

O

O

 

O

O

O

O

O

تمایز با تولید محصولات جدید و خاص

(آنتی باکتریال/ فتوولتاییک، محصولات با امکان نصب خشک و...)

O

O

O

O

O

 

O

O

O

O

رعایت استانداردهای لازم برای خرید مواد اولیه از نظرزیست‌محیطی

O

V

O

O

O

O

 

O

O

O

بسته‌بندی سبز

(استفاده از مواد قابل بازیافت در بسته‌بندی محصول)

O

O

A

A

O

O

O

 

O

O

استفاده از فناوری‌های جدید و پیشرفته (فناوری سبز) برای استفاده بهینة مصرف انرژی

O

O

X

V

O

O

O

O

 

V

مقایسة مصرف منابع (آب/برق/گاز) با استانداردهای مصرف به ازای هر متر مربع یا کیلوگرم محصول تولیدی

O

O

O

A

O

O

O

O

A

 

 

  در ادامه روش مدل‌سازی ساختاری تفسیری در مرحلة بعد ماتریس دستیابی برای این 10 عامل تشکیل شد که برای این کار، ماتریس جدول 6 به یک ماتریس 0 و 1 تبدیل شده است. عدد 1 جایگزین علامت‌های X و V و عدد صفر جایگزین علامت‌های A و O شده است.        هم‌چنین، سازگارسازی ماتریس باید انجام شود. در ماتریس دستیابی سازگارشده، برخی ازردیف‌هایی که در ماتریس دستیابی اولیه صفر بوده، به عدد 1 تبدیل شده‌اند که علامت * گرفته‌اند. ماتریس نهایی سازگارشده به شرح جدول 7 است.

 

جدول(7) ماتریس دستیابی سازگا شده توسعة محصول سبز صنعت کاشی و سرامیک استان یزد

j  

     i

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

طراحی فرمول بدنه بر اساس فرایند سبز

(برای کاهش مصرف انرژی و مواداولیه)

 

1

 

*1

 

*1

 

1

 

*1

 

*1

 

*1

 

*1

 

*1

 

*1

ارزیابی تأمین‌کنندگان

 از منظر مباحث زیست‌محیطی

 

*1

 

1

 

*1

 

*1

 

*1

 

*1

 

0

 

*1

 

*1

 

*1

استفاده ازفناوری‌های نوظهور(فناوری سبز)برای کاهش آلایندگی محیط زیست

 

*1

 

*1

 

1

 

*1

 

*1

 

*1

 

*1

 

1

 

1

 

*1

تمرکز طراحی برکاهش مصرف منابع و

ایجاد پسماند در طول تولید و توزیع

 

1

 

*1

 

*1

 

1

 

*1

 

*1

 

*1

 

1

 

0

 

1

امکان استفاده مجدد و بازیافت پسماندها و

ضایعات در داخل/خارج از شرکت

 

*1

 

*1

 

*1

 

*1

 

1

 

*1

 

*1

 

*1

 

*1

 

*1

تمایز با تولید محصولات جدید و خاص

(آنتی باکتریال/ فتوولتاییک، محصولات باامکان نصب خشک و...)

 

*1

 

*1

 

*1

 

*1

 

*1

 

1

 

*1

 

*1

 

*1

 

*1

رعایت استانداردهای لازم برای خرید مواد اولیه

از نظرزیست‌محیطی

 

*1

 

1

 

*1

 

*1

 

*1

 

*1

 

1

 

*1

 

*1

 

*1

بسته‌بندی سبز

(استفاده از مواد قابل بازیافت در بسته‌بندی محصول)

 

*1

 

*1

 

0

 

0

 

*1

 

*1

 

*1

 

1

 

*1

 

*1

استفاده از فناوری‌های جدید و پیشرفته

(فناوری سبز) برای استفاده بهینة مصرف انرژی

 

*1

 

*1

 

1

 

1

 

*1

 

*1

 

*1

 

*1

 

1

 

1

مقایسة مصرف منابع( آب/برق/گاز) با استانداردهای مصرف به ازای هر متر مربع یا کیلوگرم محصول تولیدی

 

*1

 

*1

 

*1

 

0

 

*1

 

*1

 

*1

 

*1

 

0

 

1

 

 

برای تعیین سطح و اولویت‌بندی این 10 عامل، مجموعة دستیابی و مجموعة پیش‌نیاز برای هرکدام از این 10عامل تعیین شده است. مجموعة دستیابی هر متغیر شامل متغیرهایی می‌شود که با آن متغیر می‌توان به آنها رسید و مجموعة پیش‌نیاز شامل متغیرهایی می‌شود که از طریق آنها می‌توان به این متغیر رسید. پس از تعیین مجموعة دستیابی و پیش‌نیاز برای هر متغیر، عناصر مشترک در مجموعة دستیابی و پیش‌نیاز برای هر متغیر شناسایی می‌شوند. معیارهایی که مجموعة مشترکشان با مجموعة دستیابی‌شان یکی باشد، سطح اول اولویت را به خود اختصاص می‌دهند. نتیجة سطح‌بندی و اولویت‌بندی ابعاد عوامل توسعة محصول سبز در صنعت کاشی و سرامیک استان یزد، به شرح جدول 8 است. طبق جدول 8، این 10 عامل در 4 سطح دسته‌بندی شدندکه 7 عدد از عوامل در سطح اول مدل و مابقی عامل‌ها نیز در سطوح دوم تا چهارم عامل قرارگرفتند.

 

جدول (8) تعیین روابط و سطوح ابعاد توسعة محصول سبز

ابعاد

مجموعة دستیابی

مجموعة پیش نیاز

مجموعة مشترک

سطح

1

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

اول

2

10، 9، 8، 6، 5، 4، 3، 2، 1

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

10، 9، 8، 6، 5، 4، 3، 2، 1

اول

3

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

10، 9، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

10، 9، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

سوم

4

10، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

9، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

دوم

5

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

اول

6

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

اول

7

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 1

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 1

اول

8

10، 9، 8، 7، 6، 5، 2، 1

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

10، 9، 8، 7، 6، 5، 2، 1

اول

9

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

9، 8، 7، 6، 5، 3، 2، 1

9، 8، 7، 6، 5، 3، 2، 1

چهارم

10

10، 8، 7، 6، 5، 3، 2، 1

10، 9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1

10، 8، 7، 6، 5، 3، 2، 1

اول

 

 

با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از جدول 8 و مشخص‌شدن سطوح چهارگانه، مدل توسعة محصول سبز در صنعت کاشی و سرامیک استان یزد به شرح شکل 2 به دست آمد.

 

 

شکل2. مدل توسعة محصول سبز با استفاده از روش مدل‌سازی ساختاری تفسیری (ISM)

 

 

5- بحث و نتیجه گیری

توسعة محصول سبز یک مزیت رقابتی ویژه است که فروش بیشتر محصول را به همراه خواهد داشت؛ هم‌چنین با توجه به تغییر نگرش مشتریان در حوزة خرید و تصویر ذهنی مشتریان دربارة محصولات سازگار با محیط زیست، محصول سبز امکان دستیابی به بازارهای جدید و نوظهور را برای سازمان‌ها مهیا می‌کند. با توجه به افزایش فروش، کاهش هزینه‌های تولید و هم‌چنین فروش محصولات با قیمت‌های بیشتر، سود کارخانه‌ها افزایش می‌یابد که این نیز به‌نوبة خود باعث حفظ و بقای سازمان می‌شود.

نتایج این تحقیق نشان‌دهندة این است که در بین شاخص‌های رتبه‌بندی عوامل توسعة محصول سبز در صنعت کاشی و سرامیک استان یزد، پایداری حضور در بازار و دستیابی به بازارهای جدید مهم‌ترین معیار است و پس از آن دو شاخص کاهش هزینه‌های تولید محصول و دستیابی به مزیت رقابتی ویژه قرار گرفته‌اند؛ بنابراین کارخانه‌های کاشی و سرامیک با تمرکز بر توسعة محصول سبز و سرمایه‌گذاری مناسب دراین زمینه هم می‌توانند به بازارهای جدید دست یابند، هم هزینه‌های تولیدی خود را نیز کاهش دهند و در نهایت باعث سودآوری سازمان خواهد شد. از بین 10 عاملی که بیشترین رتبه و امتیاز را نسبت به سایر عوامل توسعة محصول سبز کسب کرده‌اند، 9 مورد آنها با نتایج تحقیقات قبلی پورزمانی، طالبی، آذر، علی‌احمدی، بنیتو، تاوارا و یانگ همخوانی دارد که مهم‌ترین آنها طراحی فرمول بر اساس فرایند سبز، ارزیابی تأمین‌کنندگان، استفاده از فناوری‌های به روز و تمرکز بر کاهش مصرف انرژی و تولید پسماند قرار گرفته‌اند. برای توسعة محصول سبز نه‌تنها کارخانه‌ها باید همواره شرایط موجود در داخل کارخانه (مانند طراحی فرمول بدنه براساس فرایند سبز، پایش مصرف انرژی و مقایسة مصارف با استانداردها، امکان استفاده مجدد و بازیافت پسماندها و ضایعات، استفاده از مواد قابل بازیافت در بسته‌بندی محصول، تمرکز طراحی بر کاهش مصرف منابع و ایجاد پسماند( را در کنترل و نظر داشته باشند، موارد مرتبط با ذی‌نفعان بیرونی (مانند اقداماتی برای کاهش آلایندگی محیط زیست و بهینه‌سازی مصرف انرژی) را نیز باید مد نظر قرار دهند. برای افزایش مزیت رقابتی، تولیدکنندگان باید همواره از جدیدترین و به‌روزترین فناوری‌ها استفاده کنند و به فکر تولید محصولات سبز باشند. از ویژگی‌های این محصولات می‌توان به مصرف کمتر انرژی، دارای وزن کمتر و حتی بهره‌گیری از خاصیت حذف آلایندگی از محیط اشاره کرد. با توجه به این‌که دو عامل تدوین استانداردهای لازم برای خرید مواد اولیه از نظر زیست‌محیطی و ارزیابی تأمین‌کنندگان از منظر مباحث زیست‌محیطی در بین 10 عامل برتر قرار گرفتند، کارخانه‌های کاشی و سرامیک جدای از توجه به مسائل داخلی شرکت، باید بر طرف‌های بیرونی نیز کنترل‌هایی داشته باشند. کارخانه‌ها به منظور توسعة محصول سبز، باید عوامل سطح اول مدل توسعه را در اولویت‌های کاری خود قرار دهند. این 7 عامل عبارت از طراحی فرمول بدنه براساس فرایند سبز، ارزیابی تأمین‌کنندگان از منظر مباحث زیست‌محیطی، امکان استفاده مجدد و بازیافت پسماندها و ضایعات، متمایزشدن از راه تولید محصولات خاص، رعایت استانداردهای لازم برای خرید مواد اولیه، بسته‌بندی سبز و مقایسة مصرف منابع با استانداردهای مصرف است. از بین عوامل شناسایی‌شده، فناوری سبز عامل مستقلی است که ریشة بنیادین توسعة محصول سبز در صنعت کاشی و سرامیک در نظر گرفته شود؛ بنابراین توجه کردن به بحث فناوری‌های سبز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و لازمة توجه به مقوله‌های دیگر خواهد بود.



[1] Nielsen

[2] Commission of the European Communities

  1. منابع

    1. آذر، عادل؛ عندلیب، داود و ابراهیمی‌نیا، مریم. (1394). «بررسی عملکرد توسعة محصول سبز بر عملکرد سازمانی». پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، 6 ( 1)، 1-22.
    2. پورزمانی، زهرا و مشایخی‌فرد، سعید. (1394). »حسابداری مدیریت زیست‌محیطی با رویکرد یکپارچه برای طراحی تولید سبز با استفاده از تحلیل سلسله‌مراتبی فازی». حسابداری مدیریت، 8(21)، 21-36.
    3. سرمد سعیدی، سهیل و ممقانی، علیرضا. (1389). «شناسایی و رتبه‌بندی عوامل کلیدی مؤثر در توسعة محصول جدید در گروه خودروسازی سایپا با رویکرد AHP». پژوهشگر، 7(19) ، 88-103. 
    4. علی‌احمدی، علیرضا؛ فکری، رکسانا و فتحیان، محمد. (1392). «تعیین عوامل مؤثر بر چابک‌سازی فرایند توسعة محصول جدید با استفاده از روش تجزیه به مؤلفه‌های اصلی؛ مطالعة موردی صنایع تولیدی ایران» .نور، 21، 34-42 .
    5. عندلیب، داود و کشاورز، پریسا. (1395). «بررسی توسعة محصول سبز و تأثیر آن بر تصویر ذهنی مشتریان با رویکرد مدل‌سازی معادلات ساختاری؛ مطالعة موردی: صنایع مواد غذایی استان یزد». پژوهش‌های نوین در تصمیم گیری، 3، 85-112.
      1. Barclay I, Dann Z, Holroyd P. (2000). New product development: A practical workbook for improving performance. Oxford: Butterworth Heinemann.
      2. Borchardt, M., Wendt, M. H., Pereira, G. M., & Sellitto, M. A. (2011). Redesign of a component based on ecodesign practices: environmental impact and cost reduction achievements. Journal of Cleaner Production19(1), 49-57.‌
      3. Crawford M., Di Benedetto A. (2006). New Products Management (8th ed.). McGraw-Hill.
      4. Dangelico, R. M., & Pontrandolfo, P. (2010). From green product definitions and classifications to the Green Option Matrix. Journal of Cleaner Production18(16-17), 1608-1628.
      5. Eppinger, S. D., & Ulrich, K. T. (2000). Product design and development.‌ McGraw-Hill
      6. Fraccascia, L., Giannoccaro, I., & Albino, V. (2018). Green product development: What does the country product space imply? Journal of cleaner production170, 1076-1088.
      7. ‌ Forte, M., Lamont, B. (1998). The bottom‐line effect of greening (implications of ecological awareness).The Academy of Management Executive, 12 (1), 89-91.
      8. González‐Benito, J., & González‐Benito, Ó. (2006). A review of determinant factors of environmental proactivity. Business Strategy and the environment15(2), 87-102.‌
      9. Hafezi, M., & Zolfagharinia, H. (2018). Green product development and environmental performance: Investigating the role of government regulations. International Journal of Production Economics204, 395-410.‌
      10. Hussain, M., Awasthi, A., & Tiwari, M. K. (2016). Interpretive structural modeling-analytic network process integrated framework for evaluating sustainable supply chain management alternatives. Applied Mathematical  Modelling40(5-6), 3671-3687.‌
      11. Jabbour, C. J. C., Jugend, D., de Sousa Jabbour, A. B. L., Gunasekaran, A., & Latan, H. (2015). Green product development and performance of Brazilian firms: measuring the role of human and technical aspects. Journal of Cleaner Production87, 442-451.‌
      12. Joshi, Y., & Rahman, Z. (2015). Factors affecting green purchase behaviour and future research directions. International Strategic management review3(1-2), 128-143.‌
      13. Loch, C. H., Kavadias, S. (2008). Handbook of new product development management. Elsevier /Butterworth, Oxford forthcoming .
      14. Mahenc, P. (2008). Signaling the environmental performance of polluting products to green consumers. International Journal of Industrial Organization26(1), 59-68.‌
      15. Mathivathanan, D., Kannan, D., & Haq, A. N. (2018). Sustainable supply chain management practices in Indian automotive industry: A multi-stakeholder view. Resources, Conservation and Recycling128, 284-305.‌
      16. Norm Borin, N., Cerf, D. C., & Krishnan, R. (2011). Consumer effects of environmental impact in product labeling. Journal of Consumer Marketing28(1), 76-86.‌
      17. Pitt, M., & MacVaugh, J. (2008). Knowledge management for new product development. Journal of Knowledge Management12(4), 101-116.‌
      18. Pujari, D., Peattie, K., & Wright, G. (2004). Organizational antecedents of environmental responsiveness in industrial new product development. Industrial Marketing Management33(5), 381-391.
      19. Vachon, S. (2007). Green supply chain practices and the selection of environmental technologies. International Journal of Production Research45(18-19), 4357-4379.‌
      20. Wang, K. J., Lee, Y. H., & Kurniawan, F. (2012). Evaluation criteria of new product development process—A comparison study between Indonesia and Taiwan industrial manufacturing firms. International Journal of Innovation Management16(4), 1250021.‌
      21. Wheelwright, S. C., & Clark, K. B. (1992). Revolutionizing product development: quantum leaps in speed, efficiency, and quality. Simon and Schuster.‌
      22. Xu, Y., Boh, W. F., Luo, C., & Zheng, H. (2018). Leveraging industry standards to improve the environmental sustainability of a supply chain. Electronic Commerce Research and Applications27, 90-105.‌
      23. Yung, W. K., Chan, H. K., So, J. H., Wong, D. W., Choi, A. C., & Yue, T. M. (2011). A life-cycle assessment for eco-redesign of a consumer electronic product. Journal of Engineering Design22(2), 69-85.