Document Type : Original Article
Authors
1 PH.D candidate of management, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran
2 Assistant Professor, Department of Management, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran
3 Associate Professor. Department of Management, Semnan Branch, Islamic Azad University. Semnan. Iran
4 Associate Professor, Department of Management, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran
Abstract
Keywords
Main Subjects
عوامل بسیار زیادی بر رفتار خرید مصرف‌کننده اثر می‌گذارد. رفتار خرید به‌هیچ‌وجه ساده نیست؛ اما درک این رفتار نیز برای مدیران و بازاریابان بسیار مهم است. بسیاری از افراد به‌دنبال پاسخ به این سؤال اساسی‌اند که دلیل رفتار مردم چیست. این نظریه توضیح می‌دهد که چه عواملی باعث می‌شود افراد به‌روشی خاص رفتار کنند و چگونه دربارۀ آن تصمیم می‌گیرند (باگزی[1]، 2014؛ میشرا و همکاران[2]، 2014).
رفتار خرید مصرف‌کننده عبارت است از رفتار خرید مصرف‌کنندگان نهایی، یعنی افراد و خانوارهایی که کالا و خدمات را برای اهداف مشخصی خریداری می‌کنند. رفتار خرید فرد به قصد رفتار بستگی دارد و این قصد از نگرش فرد ناشی می‌شود (کلیبرن و سرجی[3]، 2015).
رفتار مصرف‌کننده شامل فعالیت‌های ذهنی، جسمی و عاطفی است که افراد هنگام تمایل به انتخاب، خرید، استفاده یا دورانداختن محصول یا خدمتی که نیازها و خواسته‌های آنها را برآورده می‌کند، انجام می‌دهند (وحدتی و همکاران[4]، 2015). درک ذهنی زمان زمینه‌ساز تأثیرات زمان است؛ به‌گونه‌ای‌که معیارهای طولانی‌تر باعث می‌شود که مصرف‌کنندگان احساس کنند که زمان بیشتری را برای یک فعالیت خاص صرف کرده‌اند و مصرف‌کنندگان رضایت قبلی خود را از میزان زمانی که صرف کرده‌اند، استنباط می‌کنند (ساکینت و همکاران[5]، 2019).
یکی دیگر از مزایای مطالعۀ رفتار مصرف‌کننده این است که باعث می‌شود مصرف‌کنندۀ بهتری باشیم؛ بنابراین، مصرف‌کنندگان تمایل دارند که گذران زمان را در یک تجربۀ لذت‌بخش سریع‌تر درک کنند و به مشارکت فعال در یک فعالیت به‌نسبت سخت، تشویق می‌شوند (رائو، پنگ و یانگ[6]، 2006 به نقل از هان و آن[7]، 2020).
همچنین، خریدهای سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه تابعی از زمان‌های کوتاه‌مدت است؛ بنابراین، این پژوهش به‌صورت خاص به بررسی تأثیر زمان خرید می‌پردازد. زمان‌های خرید برای ایرانیان شامل زمان‌های خاصی مانند شب عید، شب یلدا، زمان‌های مذهبی مانند حج، ماه محرم و ماه رمضان است. ازسوی‌دیگر، تورم شدید کشور زمان‌های خرید را با مشکل مواجه کرده است؛ بنابراین، داشتن درک صحیح از مصرف‌کنندگان و فرایند مصرف، مزیت‌های متعددی را دربر دارد. این مزیت‌ها شامل کمک به مدیران برای تصمیم‌گیری، تهیۀ یک مبنای شناختی ازطریق تحلیل رفتار مصرف‌کنندگان، کمک به قانون‌گذاران و تنظیم‌کنندگان برای وضع قوانین مربوط به خرید و فروش کالا و خدمات و درنهایت به مصرف‌کنندگان درجهت تصمیم‌گیری بهتر است؛ بنابراین، این پژوهش تلاشی برای ارائۀ الگویی از اثرات زمان بر رفتار مصرف‌کننده مبتنی‌بر رویکرد فراترکیب است.
شناخت رفتار مصرف‌کنندگان تقریباً در تمامی جنبه‌های بازاریابی کاربرد دارد. اطلاعات دربارۀ مصرف‌کنندگان به بازاریابان کمک می‌کند تا بازار را تعریف کنند و فرصتها و تهدیدهای موجود در بازار را شناسایی کنند. مطالعۀ رفتار مصرف‌کننده ضروری است؛ زیرا به شرکت‌ها کمک می‌کند راهبردهای بازاریابی خود را بهبود بخشند و به درک چگونگی تفکر و احساس مصرف‌کنندگان دربارۀ مارک‌ها و محصولات مختلف کمک می‌کند (ادپیلن[8]، 2005). اینکه چگونه فرهنگ، خانواده و رسانه بر رفتار مصرف‌کنندگان تأثیر می‌گذارد، به بازاریابان کمک می‌کند تا پویش‌های بازاریابی و راهبردهای بازاریابی خود را سازگار کنند و بهبود بخشند. رفتار مصرف‌کننده شامل خدمات و ایده‌ها و محصولات ملموس نیز هست. رفتارهای مصرف‌کننده کاربردهای مختلفی دارد. یکی از این کاربردها ایجاد راهبردهای بهتر بازاریابی است. کاربرد دوم شکل‌گیری سیاست‌های عمومی است. سومین کاربرد مربوط به بازاریابی اجتماعی است که شامل جلب ایده به مصرف‌کنندگان است تا فروش چیزی (زیشان سعید[9]، 2019). یکی دیگر از مزایای مطالعۀ رفتار مصرف‌کننده این است که باعث می‌شود مصرف‌کنندۀ بهتری باشیم. نگرش‌های مصرف‌کننده شامل باورهای مربوط به برخی از اشیا، احساسات مربوط به آن شی‌ء و رفتارهای آنها دربرابر برخی از اشیا درزمینۀ بازاریابی است.
درک زمان خرید، مطلق نیست و به زمینه یا شخص بستگی دارد (مایرز[10]، 1992). برای مثال، تجربۀ موفق بهتر از تجربۀ ناموفق سازمان‌یافته است و زمان احساس تجربۀ خوب نسبت به زمان واقعی کوتاه‌تر است (اورنشتاین[11]، 1977). تجارب فردی غالباً ذهنی‌تر از عینیت قضاوت می‌شود؛ بنابراین، مصرف‌کنندگان تمایل دارند که گذران زمان را در تجربه‌ای لذت‌بخش سریع‌تر درک کنند و به مشارکت فعال در فعالیتِ به‌نسبت سخت تشویق می‌شوند (رائو، پنگ و یانگ، 2006؛ به‌نقل از هان و آن، 2020). کاربردهای خاص زمان در فرهنگ‌های مختلف معانی متفاوتی دارد. در بسیاری از نقاط جهان، زمان لازم برای تصمیم‌گیری، متناسب با اهمیت تصمیم، متفاوت است. علاوه‌براین، فرهنگ ایستا[12] نیست؛ بلکه پدیدهای پویا[13] است که در طول زمان براثر تماس و تعامل با دیگر فرهنگها تغییر می‌کند (سولومون و همکاران[14]، 2006). درک رفتار خرید مشتری می‌تواند باعث شود تا بازاریابان با مشتریان خود بیشتر آشنا شوند.
برای مثال، پاسخ تقاضای مبتنی‌بر زمان (DR) مصرف‌کنندگان صنعتی را قادر می‌سازد با پیروی از منحنی قیمت روزانه، مصرف برق خود را انتقال دهند. بااین‌حال، اصولاً DR مبتنی‌بر زمان، اساساً تعرفه‌ای منفعل است. نرم‌افزارها معمولاً تعرفۀ قیمت‌گذاری کلی را برای کل مصرف‌کنندگان صنعتی در همان سطح اتصال ولتاژ ایجاد می‌کنند. طبق این تعرفه، مصرف‌کنندگان در جزئیات طبقه‌بندی می‌شوند. شرکت‌های تابعه، مصرف‌کنندگان هدف را انتخاب می‌کنند، با آنها فعالانه ارتباط برقرار می‌کنند و منحنی قیمت مشخصی را برای صنایع تحت‌پوشش گروه مصرف‌کنندگان هدف فراهم می‌کنند (زو و لی[15]، 2015).
علاوه‌براین، می‌تواند ریشه‌ای برای ایجاد راهبردهای بازاریابیِ قابل‌اجرا باشد (صافی و رامای[16]، 2013). اگر بازاریابان از روند خرید مصرف‌کننده آگاهی داشته باشند، می‌دانند که مصرف‌کنندگان چگونه اطلاعاتی را برای خرید به دست می‌آورند و چه عواملی بر تصمیم آنها برای خرید تأثیر می‌گذارد (وحدتی و همکاران، 2015).
برای مثال، در ایران برخی خریدها در مواقع خاصی از سال رخ می‌دهد و می‌توان الگوی مصرفی خاصی را برای آنها متصور بود که با سایر الگوهای خرید در طول سال متفاوت است. در این مواقع، زمان‌بری رقابت بسیار محدود و همچنین حضور رقبا و مصرف‌کنندگان نیز بسیار گسترده‌تر است. این خریدها معمولاً به‌صورت جمعی انجام می‌گیرد و معمولاً تجربه‌ای لذت‌بخش را به مصرف‌کننده می‌دهد. زمان خرید بر رفتار مصرف‌کننده تأثیرهای متفاوتی دارد؛ مثلاً زمان خرید در هنگام خرید سهام؛ اینکه آیا مصرف‌کننده با دید کوتاه‌مدت اقدام به خرید کرده است یا دیدی بلندمدت دارد. به‌طورکلی، تأثیر ترجیحات زمان در رفتار خرید مصرف‌کننده چندان مشخص نیست؛ اینکه آیا برای کالاهای سرمایه‌ای مدت‌زمان زیادی را صرف می‌کند یا ترجیح می‌دهد در زمان کوتاه‌تری خرید را انجام دهد. پدیدۀ زمان معمای سنّتیِ فیلسوفان، فیزیک‌دانان، مربیان، مردم‌شناسان و به‌ویژه روان‌شناسان بوده است. در اواخر قرن بیستم، زمان جنبش خاصی پیدا کرد. از آن زمان، پژوهشگران بسیاری به «چشم‌انداز زمان» و «روان‌شناسی زمان» توجه کردند. زمان را می‌توان از زوایای مختلف مثل اقتصاد وابسته به زمان (زمان قیمت، زمان تصمیمات بودجه و پدیدۀ «صرفه‌جویی در وقت») مطرح کرد و تأثیر آن را بر رفتار مصرف‌کننده درقالب چهارچوب نظری انعطاف‌پذیر ایجاد کرد. بخش مهمی از تمایل افراد به خریدهای آنلاین به‌دلیل تأثیری است که این خریدها در کاهش زمان مصرف‌کننده پدید می‌آورد و تصمیم‌گیری در زمان خرید برخی کالاهای با عمر طولانی‌تر مثل خرید وسیلۀ نقلیه بستگی زیادی به زمان دارد. همچنین، خریدهای سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه، تابعی از زمان‌های کوتاه‌مدت است؛ بنابراین، این پژوهش به‌صورت خاص به بررسی تأثیر زمان خرید می‌پردازد تا با رویکردی فراترکیبی بتواند ابعاد و مؤلفه‌های زمان مؤثر بر رفتار مصرف‌کننده را بررسی کند.
2-1 اکنون‌گرایی و آینده‌گرایی
می‌توان گفت که افراد در تصمیم‌گیری بین زمان‌های خود به‌سمت اکنون تورش دارند که اصطلاحاً به آن «اکنون‌گرایی[17]» گفته می‌شود. وجود اکنون‌گرایی در رفتار اقتصادی پویا، اعتبار مدل رفتار بین دورهای مرسوم را زیر سؤال می‌برد و فرض عقلانیت کامل اقتصاد نئوکلاسیک را به چالش می‌کشد؛ به‌گونه‌ای‌که در برخی مطالعات، از اکنون‌گرایی با عنوان تصمیم‌گیری بین دورهای غیرعقلایی[18] یاد کرده‌اند (کالنچر[19]، 2007). در دو دهۀ گذشته، کارهای نظری و تجربی در حوزۀ اکنون‌گرایی رشد سریعی داشته است که عامل مهم تعیین‌کنندۀ بسیاری از تصمیمات بین دورهای مربوط به پس‌انداز یا وام‌گرفتن (میر و اسپرینگر[20]، 2010)، زمان بازنشستگی (دایاموند و کازگی[21]، 2003)، اعتیاد (برنهیم و رنگل[22]، 2004)، بهداشت (لاونشتیان و همکاران[23]، ۱۹۸۷)، چانه‌زنی (اشویگوفر، کودریچ[24]، 2018) یا جست‌وجوی کار (دلاویگنا و پاسرمن[25]، 2005) بوده است. این مطالعات کمک می‌کند تا توضیح داده شود که چرا افرادْ دارای مشکلات کنترل خود هستند، اهمال‌کاری می‌کنند یا به برنامه‌هایی که قبلاً تنظیم کرده‌اند، پایبند نیستند (ادونگو و رابی[26]، 2015؛ بیسن و هیندمن[27]، 2015). منصفانه است که تشخیص داده شود هنوز ایدۀ اکنون‌گرایی تعریف رسمی ندارد. تاکنون به‌عنوان برچسبی برای پرداختن به خصوصیات مختلف رفتاری مانند بی‌حوصلگی کوتاه‌مدت، کاهش بی‌حوصلگی، تغییر گزینه نسبت به نتایج اولیه و به‌طورکلی، تعلل، کنترل خود، مشکلات، تقاضای تعهد، نرخ بازده بالا و ساده‌لوحی (درصورتی‌که افرادْ تعلل یا بی‌تعصبی خود را دست‌کم می‌گیرند) استفاده شده است.
ازآنجایی‌که هدف کلی این پژوهش، شناسایی شاخص‌های مؤثر بر اثرات زمان بر رفتار مصرف‌کننده است، ازنظر هدف بنیادی است و چون داده‌ها در این پژوهش بدون جهت‌گیری و دست‌کاری جمع‌آوری شده است، ازجمله پژوهش‌های غیرآزمایشی (توصیفی) به حساب می‌آید. روشی که در این پژوهش استفاده می‌شود، روش پژوهش آمیخته از نوع اکتشافی با تأکید بر داده‌های کیفی است. روش پژوهش آمیخته، ترکیبی از روش‌های کمّی و کیفی است. در یک پروژهش می‌توان به‌طور مؤثر دو نوع روش پژوهش را به کار گرفت (آسترا و جولیت[28]، 2006). روش پژوهش آمیخته رویه‌ای برای جمع‌آوری و تحلیل داده‌های کمّی و کیفی در یک مطالعه یا مجموعه‌ای از مطالعات است که مبتنی‌بر تقدم و توالی اطلاعات است. در این پژوهش ابتدا به رویکرد کیفی سپس کمّی پرداخته شده است. برای حل مسئلۀ پژوهش در مرحلۀ کیفی از رویکرد فراترکیب استفاده شده است. این روش به‌طور ویژه در علومی که مطالعات آن بیشتر مبتنی‌بر تحلیل‌های کیفی است و مبانی نظری وسیعی را شامل نمی‌شود، کاربرد دارد. ازآنجاکه بررسی اثرات زمان بر رفتار مصرف‌کننده تاکنون به‌طور جامع مطالعه نشده است، روش فراترکیب به‌عنوان روشی مناسب برای شناسایی و به‌دست‌آوردن ترکیبی جامع از مؤلفه‌ها و ابعاد اصلی اثرات زمان بر رفتار مصرف‌کننده به کار گرفته شده است. در این پژوهش از روش هفت‌مرحله‌ای سندلوسکی و باروسو[29] (2007) استفاده شد که در شکل 1 این فرایند نمایش داده شده است:
|
تعریف سؤال پژوهش
|
|
بررسی نظام‌مند متون
|
|
انتخاب مقالات مناسب
|
|
استخراج اطلاعات مقالات
|
|
تحلیل و ترکیب یافته ها |
|
کیفیت کنترل |
|
ارائۀ یافته‌ها |
|
4 |
|
3 |
|
2 |
|
1 |
|
5 |
|
6 |
|
7 |
شکل 1: مراحل فراترکیب پژوهش (اقتباس‌شده از کتاب راهنما برای فراترکیب سندلوسکی و باروسو، 2006)
3-1 مراحل فراترکیب
فراترکیب مستلزم آن است که پژوهشگر، سند موردمطالعه را بازنگری دقیق و عمیق کند و پژوهش‌های قبلی را با یکدیگر ترکیب کند. همان‌طور که گفته شد، سندلوسکی و باروسو الگوی هفت‌مرحله‌ای را به‌این‌منظور ارائه داده‌اند
نخستین گام فراترکیب تنظیم سؤالات پژوهش است. نخستین سؤال برای شروع فراترکیب چه چیزی[30] است. سؤال‌های گروه‌بندی و تحلیل ابعاد اثرات زمان بر رفتار مصرف‌کننده در جدول 1 آمده است.
جدول1: سؤال‌های پژوهش
|
مؤلفه |
سؤال‌ها |
|
چه چیزی (what) |
شاخص‌های تعیین‌کنندۀ اثرات زمان بر رفتار مصرف‌کننده کدم است؟ |
|
چه کسی (Who) چه وقت (when) |
ابعاد اثرات زمان بر رفتار مصرف‌کننده کدام است؟ |
|
چگونه (how) |
ابعاد اثرات زمان بر رفتار مصرف‌کننده چگونه است؟ |
در این پژوهش داده‌های الکترونیکی برای شناسایی مقالات مرتبط منتشرشده از ژانویۀ 1979 تا ژانویۀ 2021 در پایگاه داده‌های ساینس‌دایرکت، امرالد، IEEE و اشپرینگر جست‌وجو شد. اصطلاحات جست‌وجوی استفاده‌شده برای گرفتن مقالات نیز عبارت بود از: 1) اصطلاحات روش‌شناسی: «پژوهش کیفی» یا «مصاحبه» یا «گروه متمرکز» یا «تجربۀ زیستی» یا «مشاهدۀ مشارکت‌کنندگان» یا «تجزیه‌وتحلیل موضوعی» یا «تجزیه‌وتحلیل محتوا» یا «پدیدارشناسی» یا «مبتنی‌بر نظریه» یا «روش آمیخته» یا «هرمنوتیک» یا «تفسیر»؛ 2) شرایط مربوط به خرید: «خرید آنلاین» یا «خرید آنی»؛ 3) شرایط مربوط به جمعیت: «جنسیت» یا «سن».
جست‌وجوی اولیۀ مقالات پس از حذف منابع تکراری، غیرمقاله و منابع غیرمجاز، 423 مقاله شناسایی شد. مقالاتی که ازطریق جست‌وجوی پایگاه دادۀ الکترونیکی برگردانده شد، براساس شش معیار خاص ورود، ازنظر ارتباط غربال شد:
الف) پژوهشگران به‌طور کامل بر رفتار مصرف‌کننده متمرکز باشند.
ب) مقاله با موضوع خرید و انواع خرید مرتبط باشد.
ج) اثرات زمانی در خرید و رفتار مصرف‌کننده مشخص باشد.
(د) روش پژوهش استفاده شده باشد.
ه) مقاله در مجلۀ معتبر منتشر شده باشد.
و) به‌جز مقالات فارسی، متن سایر مقالات کامل انگلیسی باشد.
با استفاده از این معیارها، مقاله‌ها براساس عنوان، چکیده، بخش روش‌شناسی و بررسی نهایی متن کامل بررسی شد. مقالاتی که معیارهای ورود را نداشت، در هر مرحله از غربال‌گری حذف شد (برای مثال، مشخص‌نکردن مؤلفۀ اثرات زمانی). درنهایت 42 مقاله انتخاب شد. در شکل 3-2 فلوچارت فرایند پژوهش رسم شده است.
در سراسر فراترکیب پژوهشگر به‌طور پیوسته مقالات منتخب و نهایی‌شده را به‌منظور دست‌یابی به یافته‌های درون محتواهای مجزایی که در آنها مطالعات اصلی و اولیه انجام شده است، چند بار مطالعه کرده است. در پژوهش حاضر، نویسندگان هر مقاله، هدف، جامعۀ آماری، مؤلفۀ استفاده‌شده، نحوۀ جمع‌آوری داده و چگونگی تحلیل داده در جدول 2 ارائه شده است.
|
کل مقالات استفاده‌شده: ۴۲۳
|
|
کل چکیده‌های بررسی‌شده: 178 |
|
کل محتوای مقاله‌های بررسی‌شده: 86 |
|
تعداد منابع ردشده به‌دلیل عنوان: ۲۴۵ |
|
تعداد منابع ردشده به‌دلیل چکیده: 92 |
|
کل روش‌شناختی مقاله‌های بررسی‌شده: 73 |
|
تعداد منابع ردشده به‌دلیل محتوا: 13 |
|
تعداد منابع ردشده به‌دلیل روش‌شناختی: 31 |
|
کل مقاله‌های انتخابشده: 42 |
شکل2 : فلوچارت فرایند پژوهش
جدول2: خلاصۀ مقاله‌های مطالعه‌شده
|
نویسندگان |
هدف |
جامعۀ آماری |
مؤلفۀ استفاده‌شده |
جمع‌آوری داده |
تحلیل داده |
|
A1. یهونگ لی و همکاران[31] (2020) |
درک ریسک بر رفتار خرید مشتری |
شش پایگاه داده |
رفتار خرید |
33 مطالعه در متاآنالیز بررسی شد |
تحلیل متا همبستگی پیرسون |
|
A2. آلینا بوتو و همکاران[32] (2020) |
بحران کووید‌ـ۱۹ بر رفتار خرید مصرف‌کنندگان |
منطقۀ قرنطینه‌شده در رومانی |
تصمیم خرید |
مشاهدۀ 30روزه پس از اجرای وضعیت اضطراری در رومانی |
تجزیه‌وتحلیل عوامل جامعه‌شناختی |
|
A3. چوا و کو[33] (2019) |
بررسی رفتار راهبری مصرف‌کننده |
مالک خودرو در کره جنوبی
|
زمان خرید |
333 مالک خودرو |
پیش‌بینی بازار وسایل نقلیۀ آینده (۲۰۳۰-۲۰۱۸) چهارچوب شبیه‌سازی |
|
A4. آیدین و اسلوک[34] (2019) |
بررسی رابطۀ بین سواد مالی، نگرش پول و ترجیحات زمانی در بین دانشجویان دانشگاه ترک |
دانشجویان ترک |
اخلاق پول و ترجیحات زمانی |
1444 دانشجوی دانشگاه از 14 پردیس در ترکیه |
معادلات ساختاری |
|
A5. زیائو و همکاران[35] (2019) |
ارتباط بین اکنون‌گرایی و مجموعه‌ای از رفتارهای مالی |
چین |
اکنون‌گرایی و رفتاری مالی
|
نمونۀ شهری در چین
|
پیش‌بینی‌های نظری
|
|
A6. بردفورد و همکاران[36] (2019) |
درک ذهنی از زمان و تخفیف فردی |
داده‌های آزمایشی سازگار با انگیزه |
درک ذهنی از زمان |
178 شرکت‌کننده در یک آزمایشگاه |
مدل‌های ریاضی رفتار |
|
A7. ساکینت و همکاران (2019)
|
معیارهای مدت‌زمان بر رضایت مشتری |
مقالات موجود |
معیارهای مدت‌زمان
|
مقالات موجود در یک انتشارات محبوب آنلاین |
معادلات ساختاری |
|
A8. سانداستورمو همکاران[37] (2019) |
بررسی رفتار خرید مد به‌صورت آنلاین |
مطالعۀ موردی سوئد |
رفتار خرید |
پرسشنامه برای خریداران آنلاین |
رویکرد کمّی |
|
A9. اشرا و بشیر[38] (2017) |
تأثیر مسئولیت اجتماعی بر رفتار خرید |
مطالعۀ موردی مصر |
رفتار خرید
|
Consumers in Alexandria only during March 2016 |
معادلات ساختاری |
|
A10. برد فورد و همکاران (2017) |
بررسی اولویت‌های زمانی و رفتار مصرف‌کننده
|
بررسی آنلاین امریکا |
ترجیحات زمان |
online survey of 1325 respondents purchased from Qualtrics Panels |
معادلات ریاضی |
|
A11. پوشکار و همکاران[39] (2017) |
تهیۀ توصیه‌هایی برای مدیریت رفتار مصرف‌کننده در اقتصاد تجربی مبتنی‌بر شخصی‌سازی |
کاربران شبکه‌های اجتماعی |
رفتار مصرف‌کننده |
فیس‌بوک در سال 2017
|
تجزیه‌وتحلیل و سنتز
|
|
A12. فنگ و نگوای[40] (2017) |
چگونگی تأثیر فشار زمان بر قصد خرید ازطریق تلفن همراه |
مدیران بازاریابی |
قصد خرید، زمان |
فروشگاه‌های موبایل‌فروشی |
تحلیل ساختاری |
|
A13. مول و سامرز[41] (2016) |
اثرات فشار زمان بر تصمیم‌گیری مدیریتی |
مدیران |
زمان |
پنل خبرگان و پرسشنامه |
تحلیل مؤلفه‌های اصلی |
|
A14. شنگ و یه[42] (2016) |
تفاوت‌های جنسیتی در خرید |
هایپرمارکت‌های تایوان |
رفتار خرید |
مشتریان هایپرمارکت |
تحلیل واریانس |
|
A15. مهاجری‌امی و همکاران[43] (2015) |
جنبه‌های رفتاری مشتریان در مدل پاسخ به تقاضا |
یکی از روزهای تابستان سال 2014 در کانکتیکات |
رفتار و زمان |
گزارش نیوانگلند ISO |
نرم‌افزار MATLAB برای پیاده‌سازی مدل‌های DR |
|
A16. زو و لی[44] (2015) |
پاسخ جدید تقاضای مبتنی‌بر زمان برای مصرف‌کنندگان صنعتی |
شرکت تولید سیمان |
مدل رفتاری مبتنی‌بر زمان |
شبیه‌سازی BBS |
نرم‌افزار MATLAB برای پیاده‌سازی مدل‌های DR |
|
A17. گیدن و همکاران[45] (2015) |
درگیرکردن مصرف‌کنندگان در مصرف اخلاقی: تأثیر اطلاعات زیست‌محیطی در زمان واقعی |
مصرف‌کنندگان |
اطلاعات مصرف‌کننده در زمان خرید |
پرسشنامه |
ساختاری |
|
A18. تاکوچی[46] (2011) |
اکنون‌گرایی و آینده‌گرایی |
محیط آزمایشگاهی |
اولویت زمانی |
نشست در آزمایشگاه دانشگاه میشیگان |
مصاحبه |
|
A19. آهن و همکاران[47] (2009) |
نشان‌گرهای حافظه: چگونه مصرف‌کنندگان مدت تجربه را به یاد می‌آورند |
محیط آزمایشگاهی |
رفتار خرید |
آزمایش کلینیکی |
مطالعۀ میدانی و پنج آزمایش آزمایشگاهی |
|
A20. زوبرمنو همکاران[48] (2009) |
تخفیف زمان و زمان تخفیف: درک ذهنی از زمان و ترجیحات بین‌دوره‌ای |
محیط آزمایشگاهی |
درک ذهنی از زمان |
آزمایش کلینیکی |
آزمایشگاهی |
|
A21. ویتمن و پولوس[49] (2008) |
تصمیم‌گیری خرید آنی و درک زمان |
مبتنی‌بر تئوری |
درک زمان |
مرورپیشینه |
تحلیل تم |
|
A22. تاکاسه و همکاران[50] (2005) |
رفتار مصرف‌کنندگان و تأثیرات زیست‌محیطی استفاده از زمان |
مشتریان |
رفتار مصرف‌کننده |
مصرف بارهای الکتریکی |
تحلیل سناریو |
|
A23. جرالد گورن و همکاران[51] (2004) |
چگونه صفحه‌نمایش بر درک زمان تأثیر می‌گذارد؟ |
محیط آزمایشگاهی |
درک زمان |
آزمایش کلینیکی |
تحلیل ساختاری |
|
A24. آنتوندیوس و همکاران[52] (2002) |
درک و ارزیابی مصرف‌کننده از زمان انتظار |
محیط آزمایشگاهی |
رفتار مصرف‌کننده |
آزمایش میدانی |
تحلیل ساختاری |
|
. A25 فردریک و همکاران[53] (2002) |
تخفیف زمان و اولویت زمانی: بررسی انتقادی |
مبتنی‌بر تئوری |
ترجیح زمانی |
آزمایشگاهی |
معادلات ریاضی |
|
A26. دان و همکاران[54] (2000) |
اثرات سبک زندگی مصرف‌کننده بر رفتار خرید در اینترنت |
مشتریان آنلاین |
رفتار خرید |
داده‌های نظرسنجی آنلاین |
معادلۀ ساختاری |
|
A27. داریان و کوهن[55] (1995) |
تقسیم‌بندی براساس کمبود زمان مصرف‌کننده |
مشتریان رستوران |
زمان مصرف |
پیمایشی |
تحلیل واریانس |
|
A28. نولز[56] (1995) |
تأثیر فشار زمان بر انتخاب بین مارک |
فارغ‌التحصیلان بازاریابی |
مصرف‌کننده، زمان |
پیمایشی |
تحلیل واریانس |
|
A29. کلاریس و کنت[57] (1992) |
تأثیر موسیقی بر زمان درک‌شده |
دانشجویان بازرگانی شرق میانه |
زمان |
آزمایشگاهی |
تحلیل واریانس |
|
A30. هادیسا بن و همکاران[58] (1981) |
تأثیر فشار زمان‌بر رفتار انتخابی مخاطره‌آمیز |
دانشجویان روان‌شناسی |
زمان |
آزمایشگاهی |
تحلیل واریانس |
|
A31. .هندریکس و مارتین[59] (1981) |
نبودِ تناسب زمانی در رفتار مصرف‌کننده |
مشاهدات مستقیم از افراد |
رفتار مصرف‌کننده |
آزمایشگاهی |
تحلیل واریانس |
|
A32. هولمن[60] (1981) |
تخیل از آینده: مفهومی پنهان در مطالعۀ تصمیم‌گیری مصرف‌کننده |
مبتنی‌بر تئوری |
رفتار مصرف‌کننده، زمان |
مرور پیشینه |
مدل‌های پیشی‌بینی رفتار |
|
A33. ماهاجان و همکاران[61] (1980) |
واکنش بازار در طول زمان |
پیشینۀ بازاریابی |
زمان |
مرور پیشینه |
فن‌های اقتصادسنجی |
|
A34. ووس و بلک ول[62] (1979) |
طراحی مجدد محصول |
مشتریان هایپرمارکت |
رفتار مصرف‌کننده |
پرسشنامه |
رگرسیون |
|
A35. قشقایی و همکاران (1399) |
تفاوت‌های جمعیت‌شناختی مصرف‌کنندگان با سبک‌های مختلف تصمیم‌گیری در رفتار خرید |
مصرف‌کنندۀ آبمیوه‌های سنایچ در خوزستان |
رفتار مصرف‌کننده |
مصاحبه |
تحلیل تم |
|
A36. شیرخدائی و همکاران (1398) |
پدیدارشناسی رفتار خرید شب عید زنان در نوروز باستانی ایرانیان |
زنان خانه‌دار |
پدیدارشناسی رفتار |
مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته |
تجزیه‌وتحلیل درون‌مایه‌ای |
|
A37. ترابی و همکاران (1398) |
رفتار خرید مصرف‌کننده در انتخاب محصولات لذت‌بخش |
خبرگان |
رفتار انتخاب مصرف‌کننده |
مصاحبه نیمه ساختاریافته |
گرندد تئوری و مدل‌سازی معادلات ساختاری |
|
A38. کاظم‌خواه (1398) |
تأکید بر تأثیر ارتباطات یکپارچۀ بازاریابی بر رفتار خرید مصرف‌کنندگان با استفاده از پژوهش‌های مستند |
مصرف‌کنندگان |
رفتار خرید مصرف‌کنندگان |
مرور پیشینه |
تحلیل تم |
|
A39. شیخه‌پور و همکاران (1397) |
بررسی بیگانگی مصرفی و رفتار خرید مصرف‌کننده دربارۀ نوشیدنی‌های ایرانی |
مصرف‌کنندگان نوشیدنی سرد در بازار ایران |
رفتار خرید مصرف‌کننده |
پرسشنامه |
تحلیل واریانس و رگرسیون |
|
A40. رضادوست و طالبیان (1395) |
ارتباط بین عوامل موقعیتی و رفتار خرید مصرف‌کنندگان محصولات نانویی |
مصرف‌کنندگان محصولات نساجی با الیاف نانویی در شهر مشهد و نیشابور |
رفتار خرید مصرف‌کننده |
پرسشنامه |
رگرسیون چندگانه |
|
A41. مهدیه و همکاران (1395) |
عوامل مؤثر بر بروز رفتار اخلاقی در مصرف‌کننده |
مشتریان فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهرستان کرمانشاه |
اخلاق مصرف‌کننده |
پرسشنامه‌ای پژوهشگرساخته |
رگرسیون چندگانه |
|
A42. خیری و فتحعلی (1393) |
بررسی میزان تأثیر ویژگی‌های روان‌شناختی و جمعیت‌شناختی بر نگرش مصرف‌کننده به محصولات لوکس |
مشتریان رستوران‌های لوکس منتخب در تهران |
نگرش مصرف‌کننده |
پرسشنامه |
معادلات ساختاری |
هدف فراترکیب ایجاد تفسیر یکپارچه و جدید از یافته‌هاست. این متدولوژی برای شفاف‌سازی مفاهیم و الگوها، نتایج در پالایش حالت‌های موجود دانش و ظهور مدل‌های عملیاتی و نظریه‌های پذیرفته‌شده است (فینفگلد[63]، 2006). در طول تجزیه‌وتحلیل، موضوع‌ها یا تم‌هایی را جست‌وجو می‌کند که در میان مطالعات موجود در فراترکیب پایدار شده است. سانلوسکی و باروسو (2007) این مورد را بررسی موضوعی می‌نامند (سندلوسکی و باروسو[64]، 2007)؛ بدین‌صورت‌که پژوهشگر ابتدا تمام عوامل استخراج‌شده از مطالعات را به‌صورت کد در نظر می‌گیرد. سپس با درنظرگرفتن مفهوم هریک از این کدها، آنها را در یک مفهوم مشابه دسته‌بندی می‌کند؛ به‌این‌صورت‌که پژوهشگر تم‌ها یا موضوعاتی (مفاهیم) را شکل می‌دهد و یک طبقه‌بندی را ایجاد می‌کند و طبقه‌بندی مشابه و مربوطه را در موضوعی قرار می‌دهد که آن را به‌بهترین‌نحو توصیف می‌کند. تم‌ها اساس و پایه‌ای را برای ایجاد توضیحات و مدل‌ها، نظریه‌ها یا فرضیه‌های کاری ارائه می‌دهد. در پژوهش حاضر، ابتدا تمام عوامل استخراج‌شده از مطالعات، به‌عنوان کد در نظر گرفته می‌شود (105 کد). سپس با درنظرگرفتن مفهوم هریک از کدها، آنها در مفهومی مشابه دسته‌بندی می‌شود (23 مفهوم). به‌این‌ترتیب، مفاهیم (تم‌های) پروژه شکل داده می‌شود (جدول 2).
گام ششم: کنترل کیفیت
به‌منظور حفظ کیفیت در این مطالعه، مقالات پژوهشی براساس شاخص‌هایی مانند عینیت، منطق روش‌شناسی، طراحی پژوهش، ملاحظات اخلاقی، بیان واضح یافته‌ها و ارزش پژوهش ارزیابی شد و فقط مقالاتی که امتیاز بالایی داشت، برای مراحل بعدی انتخاب شد. در این روند، علاوه‌براین، برای اطمینان از روند کدگذاری، توافق درون‌مضمونی بین دو روش رمزگذار اعمال شد. یک پژوهشگر خبره داده‌ها را دوباره کدگذاری کرد. برای تعیین مقدار قابلیت اطمینان، از فرمول ضریب کاپای کوهن استفاده شد. به‌طور‌خاص، رمزگذار دیگری، سندی را کدگذاری مجدد کرد و سپس ضریب توافق محاسبه شد و درنتیجه ضریب اطمینان کاپای کوهن ۶۹/۰ محاسبه شد. می‌توان کاپای کوهن را به‌عنوان نسبتی از توافق در نظر گرفت که نسبت به سطحی که از شانس انتظار می‌رود، مقدار بیشتری دارد. باتوجه‌به بلند و آلتمن (1991) برای مقادیر ۶۰/۰ تا ۸۰/۰ ضریب کاپای کوهن توافق خوب است (یاورزاده، شوشتری، 1399) که براین‌اساس، مقدار محاسبه‌شده در این پژوهش قابل‌قبول است.
جدول 3: مفاهیم و مقوله‌های شناسایی‌شده در فراترکیب
|
رمزها |
تم (مضمون) |
مقوله‌ها |
|
1. تخفیف غیردائمی آشکار تا حد زیادی انعکاس می‌یابد. 2. ترجیحات متناقض با زمان هردو مؤلفۀ تخفیف بلندمدت و اکنون‌گرایی نیز درجهت موردانتظار با چندین نتیجه به‌طور درخورِتوجهی مرتبط است. 3. بسیاری از افراد آینده‌گرا هستند که یک عملکرد تخفیف منحنی معکوس Sرا نشان می‌دهد. 4. تخفیف‌های درنظرگرفته‌شده در زمان‌های خاص. 5. فواصل زمانی نتیجه، ارزش تخفیفات را با شدت بیشتری نسبت به افراد خودکنترلی ارائه می‌دهد. |
تخفیفات
|
اقتصادی |
|
6. اکنون‌گرایی به نگرش‌های مالی منفی‌تری منجر می‌شود. 7. اکنون‌گرایی با هزینه‌های نامطلوب، وام‌گرفتن و رفتارهای پس‌انداز همراه است. |
اکنون‌گرایی |
اقتصادی |
|
8. مصرف‌کنندگان اکنون‌گرا بیشتر در حال هزینه می‌کنند و پس‌انداز کمتری برای آینده دارند. 9. توابع غیرخطی سودمندی. 10. نیت‌های رفتاری باید با تصاویر آینده تعامل داشته باشد. 11. مبهم‌بودن آینده. |
آینده‌گرایی
|
اقتصادی |
|
12. مصرف‌کنندگان همان وسیلۀ نقلیه وضعیت موجود خود را ترجیح می‌دهند. 13. مصرف‌کنندگان تمایل دارند خرید وسایل نقلیۀ الکتریکی را به تعویق بیندازند و ممکن است خرید خود را به شروع یا پایان سیاست‌ها به تأخیر بیندازند یا پیش ببرند. 14. فروش بازار براساس وجود و زمان شروع یا خاتمۀ سیاست گسترش یا کاهش می‌یابد. |
رکود
|
اقتصادی |
|
15. رابطۀ معنادار و منفی بین بُعد عاطفی ساختار اخلاقی پول و رفتار مالی. 16. رابطۀ بین بُعد رفتاری اخلاق پول و رفتار مالی مثبت است. 17. روان‌شناختی بر بروز رفتار اخلاقی در مصرف‌کننده مؤثر است. |
ساختار اخلاقی پول |
اقتصادی |
|
18. نگرش مالی با رفتار مالی رابطۀ مثبت دارد (رفتار). 19. تصویر خودبینی تأثیری بر قصد خرید ندارد. 20. خودبینی تأثیر تعدیل‌گر بر رابطه ادراک از برند لوکس با قصد خرید و اثر اجتماعی با قصد خرید ندارد. |
نگرش مالی
|
اقتصادی |
|
21. تفاوت در واکنش بازار در طول زمان. 22. با تغییر مقدار زمان، ممکن است به طراحی دوبارۀ محصول یا خدمات نیاز باشد. 23. ویژگی‌های فروشگاه بر راهبردها و ارتباطات تأثیر مثبت و معناداری دارد. |
سیاست‌های بازار |
اقتصادی |
|
24. رابطۀ منفی بین درک ریسک و رفتار خرید مشتری. 25. تفکیک‌نشدن تأخیر و پاداش. 26. ریسک قابل‌درک شبکه‌های خرید آنلاین تأثیر منفی شدیدتری نسبت به شبکه‌های خرید آفلاین بر رفتار خرید مشتری دارد. |
درک ریسک
|
روانی |
|
27. جنسیت بر زمان خرید تأثیر دارد. 28. نوع کالا و زمان خرید. 29. پاسخ جدید تقاضای مبتنی‌بر زمان برای مصرف‌کنندگان صنعتی. |
نوع محصول |
روانی |
|
30. مصرف‌کنندگان در جزئیات طبقه‌بندی می‌شوند. 31. اولویت اطلاعات مربوط به انتخاب است. 32. تجربیات غنی که با محرک‌های زنده مشخص می‌شود، به‌سرعت از بین می‌رود. 33. سناریوهای معمول مصرف پایدار به‌معنای واقعیِ کلمه، پایدارتر از الگوی مصرف فعلی است. |
سناریوهای خرید
|
|
|
34. ادراک زمانی ذهنی غیرخطی است. 35. درک ذهنی از زمان و ترجیحات بین‌دوره‌ای. 36. درک ذهنی زمان به‌اندازۀ کافی به تغییرات در مدت هدف حساس نیست. 37. تصویر ذهنی تأثیری بر قصد خرید ندارد. |
درک ذهنی زمان
|
روانی |
|
38. معیارهای طولانی‌تر باعث می‌شود که مصرف‌کنندگان احساس کنند که زمان بیشتری را برای یک فعالیت خاص صرف کرده‌اند و مصرف‌کنندگان رضایت قبلی خود را از میزان زمانی که صرف سرمایه‌گذاری کرده‌اند، استنباط می‌کنند. 39. فشار زمان می‌تواند سطح بالاتری از تأثیر منفی و مثبت را القا کند. 40. مقیاس حداکثر رضایت‌بخشی در زمان خرید مطرح است. |
رضایت
|
روانی |
|
41. در زمان‌های خستگی، مصرف‌کننده به‌راحتی توسط محرک‌هایی مانند قیمت، دسترسی آسان و تحویل رایگان تحریک به خرید می‌شود. 42. فشار زمان بر قصد خرید. 43. راحتی دسترسی. 44. راحتی جست‌وجو. 45. راحتی معامله. 46. تأثیر واسطه‌ای راحتی پس از خرید در رابطۀ بین فشار زمان و قصد خرید موبایل درخورِتوجه نیست. |
راحتی خرید
|
روانی |
|
47. تأثیر فشار زمان بر قصد خرید موبایل عاملی واسطه‌ای است. 48. فشار زمان می‌تواند به‌عنوان مانعی که کیفیت تصمیم را کاهش می‌دهد یا چالش مفید برای تصمیم‌گیری ارزیابی شود. 49. فشار زمان می‌تواند بر پردازش اطلاعات نقش دارد. 50. فشار زمان می‌تواند بر انتخاب اطلاعات نقش دارد. 51. فشار زمان بر انتخاب بین مارک‌ها ازنظر کیفیت. 52. فشار زمان بر انتخاب بین مارک‌ها ازنظر قیمت. 53. فشار زمان بر انتخاب بین مارک‌ها ازنظر ویژگی‌های محصول فیلتر اطلاعات و تسریع در پردازش آنها از راهبردهای مقابله با فشار زمان است. |
فشار زمان
|
روانی |
|
54. منطقۀ جغرافیایی، شبکۀ خرید و سطح توسعه‌یافتگی کشور بر این رابطه تأثیر می‌گذارد. 55. میزان بیگانگی مصرف‌کنندگان براساس سن و وضعیت تأهل. 56. میزان بیگانگی مصرف‌کنندگان براساس جنسیت، درآمد و تحصیلات. 57. بیگانگی مصرفی تأثیر منفی و معناداری بر رفتار خرید محصولات ایرانی داشت. 58. نقش خرید بر رفتار خرید مصرف‌کنندگان تأثیر دارد. |
رفتار خرید
|
روانی |
|
59. تغییرات رفتاری می‌تواند بر تغییر شکل دیجیتالی زنجیره‌های تأمین مواد غذایی کوتاه تأثیر بگذارد. 60. انزجار از ضرر نقشی اساسی در تصمیم‌گیری دارد. 61. تصمیم‌گیری خرید آنی و درک زمان. |
تصمیم‌گیری
|
روانی |
|
62. مصرف‌کنندگان اغلب به محرک‌هایی پاسخ می‌دهند که می‌تواند یکنواختی را بشکند. 63. روند درک کاربران از محتوا، احساسات و هیجانات آنها در ارتباط متقابل با ریتم‌های بیولوژیکی آنهاست. 64. بیورتیم مؤلفه‌ای مؤثر در زمان خرید است. 65. ذهن انسان «نشان‌گرهای حافظه» از قسمت‌های خاص را تولید و رمزگذاری می‌کند. 66. خرید کالاهای مد به‌صورت آنلاین ازسوی مصرف‌کنندگان جوان اغلب ناشی از بی‌حوصلگی است. |
بیوریتم افراد
|
روانی |
|
67. درک ذهنی در زمان عینی غیرخطی و مقعر، مطابق با اصول روان‌شناختی است. 68. اولویت زمانی. 69. نداشتنِ تناسب زمانی. 70. ناسازگاری زمانی. 71. بودجۀ زمانی بیش‌ازاندازه زمان فعالیت برای یک شخص چندمرحله‌ای است. 72. خرید آنی بنابر زمان‌های متفاوتی تجربه می‌شود. 73. ارتباط بین حس تغییریافتۀ زمان و خرید آنی. 74. مصرف‌کنندگان فعالیت‌هایی را که به زمان کمتری نیاز دارد، ترجیح می‌دهند. |
ترجیحات زمانی
|
روانی |
|
75. درک و ارزیابی مصرف‌کننده از زمان انتظار به موسیقی وابسته است. 76. درک و ارزیابی مصرف‌کننده از زمان انتظار به اطلاعات صف وابسته است. 77. درک و ارزیابی مصرف‌کننده از زمان انتظار به اطلاعات مربوط به زمان انتظار وابسته است. 78. ادراک از مدت‌زمان، تحت‌تأثیر موسیقی به‌گونه‌ای است که با خرد متعارف در تضاد است. 79. مدت‌زمان ادراک‌شده برای افرادی که در معرض موسیقی با ظرفیت مثبت قرار داشتند، طولانی‌ترین و برای موسیقی با ظرفیت منفی کوتاه‌ترین است. 80. ارتباط بین رنگ و احساس آرامش و درک زمانو 81. رنگ‌هایی که حالت‌های آرامش بیشتری ایجاد می‌کند، به سرعت درک بیشتری منجر می‌شود. |
عوامل روان‌شناختی زمان
|
اجتماعی |
|
82. تجزیه‌وتحلیل عوامل جامعه‌شناختی در تصمیم‌گیری برای خرید. 83. محیط اجتماعی بر رفتار خرید مصرف‌کنندگان تأثیر دارد. 84. عوامل جمعیت‌شناختی بر بروز رفتار اخلاقی در مصرف‌کننده مؤثر است. 85. عوامل اجتماعی بر بروز رفتار اخلاقی در مصرف‌کننده مؤثر است. |
جامعه‌شناختی و جمعیت‌شناختی |
اجتماعی |
|
86. نقش مسئولیت اجتماعی و تأثیر آن بر رفتار خرید مصرف‌کننده. 87. ابزارهای ارتباطاتی بر رفتار مخاطب اثر دارد. 88. تأثیرات زیست‌محیطی در زمان خرید. 89. تأثیرات زیست‌محیطی استفاده از زمان. 90. تأثیرات اجتماعی در زمان خرید. |
مسئولیت اجتماعی
|
اجتماعی |
|
91. جنسیت و زمان‌های خرید مانند عید. 92. انگیزش‌های خرید لذت‌بخش بر راهبردها و ارتباطات تأثیر مثبت و معناداری دارد. 93. باورهای دینی بر بروز رفتار اخلاقی در مصرف‌کننده مؤثر است. |
مناسبات مذهبی و باستانی |
اجتماعی |
|
94. ویژگی‌های رفتاری مشتریان، گریز از ضرر در این مورد، در انتخاب برنامۀ مناسب ضروری است. 95. کمال‌گرایی. 96. مدگرایی. 97. برندگرایی. 98. حساس به قیمت. 99. لذت‌گرایی. 100. سردرگم با چندین انتخاب. 101. ویژگی‌های فردی بر راهبردها و ارتباطات تأثیر مثبت و معناداری دارد. |
ویژگی‌های فردی
|
اجتماعی |
|
102. مصرف‌کننده‌ای که سبک زندگی او بیشتر شبکه‌محور است، مزایای بیشتری و خطرات کمتری را در خرید آنلاین مشاهده می‌کند. 103. مصرف‌کنندگانی که بیشتر زمان‌محور هستند، مزایای خرید آنلاین را بیشتر می‌دانند. 104. مصرف‌کنندگانی که درآمد قابل‌فروش بیشتری دارند نیز بیشتر مستعد خرید آنلاین هستند. 105. تمایل بدون برنامه‌ریزی و عادت‌گرایی. |
خرید آنلاین و شبکه‌ای
|
اجتماعی |
براین‌اساس، مدل مفهومی حاصل از پژوهش به‌صورت شکل 3 قابل‌نمایش است:
|
ابعاد زمانی رفتار مصرف‌کننده |
|
زمان اقتصادی v تخفیفات v اکنون‌گرایی v آینده‌گرایی v رکود v ساختار اخلاقی پول v نگرش مالی v سیاست‌های بازار
|
|
زمان اجتماعی v جامعه‌شناختی و دموگرافی v ویژگی‌های فردی v مسئولیت اجتماعی v مناسبات مذهبی و باستانی v خرید آن لاین وشبکه‌ای v نوع محصول
|
|
زمان روانی v درک ریسک v درک ذهنی زمان v رضایت v فشار زمانی v رفتار خرید v تصمیم‌گیری v بیوریتم افراد v ترجیحات زمانی v عوامل روان‌شناختی زمان v سناریوهای خرید v راحتی خرید
|
شکل 3 : مدل نهایی پژوهش
گام هفتم: ارائۀ یافته‌ها: تحلیل محتوا
در این مرحله از فراترکیب، یافته‌های حاصل از مراحل قبل ارائه می‌شود. از روش آنتروپی شانون، میزان پشتیبانی پژوهش‌های گذشته از یافته‌های این پژوهش به‌صورت آماری، نشان داده می‌شود (جدول 4). روش آنتروپی شانون در تحلیل محتوای مقاله‌های انتخابشده بسیار قوی عمل می‌کند. آنتروپی در تئوری اطلاعات شاخصی است برای اندازه‌گیری عدم‌اطمینان که توسط توزیع احتمال بیان می‌شود. روش‌های متعددی برای تعیین وزن شاخص‌ها وجود دارد. یکی از بهترینِ این روش‌ها آنتروپی شانون است (آذر، میرفخرالدینی و انواری رستمی، 1387). در روش آنتروپی شانون ابتدا پیام برحسب مقوله‌ها به‌تناسب هر پاسخ‌گو درقالب فراوانی شمارش می‌شود. سپس با استفاده از بار اطلاعاتی هر مقوله، درجۀ اهمیت هریک مشخص می‌شود. براساس فراوانی مربوط به هریک از مؤلفه‌های شناسایی‌شده، اولویت مربوط به تم‌های شناسایی‌شده است. براین‌اساس، سهم بُعد اقتصادی 15درصد، بُعد روانی 58درصد و بُعد اجتماعی 27درصد محاسبه شده است که درادامه سهم هریک از مؤلفه‌های شناسایی‌شده ارائه شده است:
جدول 4: تعیین میزان اهمیت و تأکید پژوهش‌های گذشته بر ابعاد پژوهش با رویکرد شانون
|
|
تم |
فراوانی |
|
عدم‌اطمینان |
ضریب اهمیت
|
رتبه |
||||||
|
بُعد زمان اجتماعی رفتار مصرف‌کننده |
جامعه‌شناختی و دموگرافی |
74 |
0.3363 |
0.8435 |
0.18096 |
3 |
||||||
|
ویژگی‌های فردی |
59 |
0.2681 |
0.85064 |
0.31127 |
1 |
|||||||
|
مسئولیت اجتماعی |
43 |
0.1956 |
0.6098 |
0.19112 |
2 |
|||||||
|
مناسبات مذهبی و باستانی |
13 |
0.0591 |
0.2357 |
0.12057 |
5 |
|||||||
|
خرید آنلاین و شبکه‌ای |
30 |
0.1363 |
0.4598 |
0.15412 |
4 |
|||||||
|
بُعد زمان روانی رفتار مصرف‌کننده |
درک ریسک |
27 |
0.059 |
0.2202 |
0.05132 |
10 |
||||||
|
درک ذهنی زمان |
40 |
0.057 |
0.3186 |
0.07045 |
8 |
|||||||
|
رضایت |
57 |
0.1253 |
0.38005 |
0.0512 |
11 |
|||||||
|
راحتی خرید |
47 |
0.1033 |
0.36581 |
0.1078 |
3 |
|||||||
|
فشار زمانی |
11 |
0.0241 |
0.11505 |
0.0552 |
9 |
|||||||
|
رفتار خرید |
16 |
0.0351 |
0.16684 |
0.0732 |
6 |
|||||||
|
تصمیم‌گیری |
46 |
0.1010 |
0.3674 |
0.0886 |
4 |
|||||||
|
بیوریتم افراد |
18 |
0.03955 |
0.18001 |
0.078 |
7 |
|||||||
|
ترجیحات زمانی |
89 |
0.1956 |
0.7647 |
0.214 |
1 |
|||||||
|
عوامل روان‌شناختی زمان |
37 |
0.0813 |
0.3483 |
0.01227 |
2 |
|||||||
|
نوع محصول |
33 |
0.0725 |
0.2394 |
0.0337 |
12 |
|||||||
|
سناریوهای خرید |
46 |
0.01129 |
0.39753 |
0.0887 |
5 |
|||||||
|
بُعد زمان اقتصادی رفتار مصرف‌کننده |
تخفیفات |
25 |
0.1987 |
0.53624 |
0.018012 |
3 |
|
|||||
|
اکنون‌گرایی |
14 |
0.1111 |
0.3548 |
0.18332 |
2 |
|
||||||
|
آینده‌گرایی |
8 |
0.0634 |
0.2584 |
0.19454 |
1 |
|
||||||
|
رکود |
23 |
0.1854 |
0.50418 |
0.12797 |
6 |
|
||||||
|
ساختار اخلاقی پول |
16 |
0.1269 |
0.40108 |
0.13514 |
5 |
|
||||||
|
نگرش مالی |
10 |
0.07936 |
0.2828 |
0.1412 |
4 |
|
||||||
|
سیاست‌های بازار |
33 |
0.2619 |
0.53165 |
0.1283 |
7 |
|
||||||
مطالعات فراترکیب، اهداف متنوعی دارد که در این مطالعه شاخص‌های زمان در رفتار مصرف‌کننده، ابعاد زمان در رفتار مصرف‌کننده و چگونگی تأثیر این ابعاد در رفتار مصرف‌کننده شناسایی شد. محتوای مقاله‌های گنجانده‌شده به‌دنبال ارائۀ مضامین جدیدی از تأثیر زمان در رفتار مصرف‌کننده است. درنهایت، مدل جامعۀ نهایی که حاصل دیدی کل‌نگرانه در بحث رفتار مصرف‌کننده است، دربردارندۀ 105 کد، 24 معیار اصلی و 3 مقوله است. دراین‌میان، در بُعد زمان اقتصادی 7 تم شامل تخفیفات، اکنون‌گرایی، آینده‌گرایی، رکود، ساختار اخلاقی پول، نگرش مالی و سیاست‌های بازار مؤلفه‌هایی است که در بُعد اقتصادی زمان مطرح می‌شود. پژوهش‌های تجربی قبلی اثرات احتمالی اکنون‌گرایی را بر رفتارهای مالی و سایر مصرف‌کنندگان بررسی کرده است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد مصرف‌کنندگان اکنون‌گرا در مقایسه با سایر مصرف‌کنندگان، رفتارهای مالی مفید کمتری از خود نشان می‌دهند (مرکبک، گیرد، هانسن کجر[65]، 2017). پژوهش‌های موجود نشان می‌دهد مصرف‌کنندگان اکنون‌گرا تمایل به انجام رفتارهای مالی مطلوب کمتر ازجمله اولویت برای هزینه‌های امروز درمقابل پس‌انداز برای آینده دارند. اگر این رفتارها با مطالعات تجربی تأیید شود، یافته‌ها برای برنامه‌ریزان مالی در هنگام جذب، کار و حفظ مشتری با استفاده از راهبردهای مختلف برای اکنون‌گرایان یا سایر مصرف‌کنندگان، آموزنده خواهد بود.
مؤلفه‌های شناسایی‌شده در بُعد اقتصادی، بینش ارزشمندی در سواد مالی به دست می‌دهد. چنین سوادی در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی روزمره اهمیت روزافزونی دارد. این زنگ خطری برای سیاست‌گذاران و سایر ذی‌نفعانی است که باید برای بهبود سواد مالی و درنهایت رفاه مالی افراد و جامعه اقداماتی انجام دهند. سواد مالی موضوعی است که پیامدهای گسترده‌ای برای سلامت اقتصادی دارد و توسعۀ آن می‌تواند راه را برای اقتصادهای رقابتی و باثبات هدایت کند.
زمان روانی نیز بُعد مهمی در نظریۀ صف است. انتظار مشتری تأثیر زیادی بر ادراک او از کیفیت خدمات دارد. اگر مجبور شود برای دریافت محصولات هرچند خوب منتظر بماند، احساسات منفی ناشی از انتظار طولانی ممکن است او را از خرید منصرف کند. بازاریاب‌ها برای به‌حداقل‌رساندن زمان انتظار روانی، از روش‌های مختلفی استفاده کرده‌اند. این روش‌ها شامل تغییر استنباط مشتریان از مدت انتظار و منحر‌ف‌کردن ذهن مشتری از توجه به انتظار است (جوادین و اسفیدانی، 1397). بُعد زمان روانی نیز در 11 تمِ درک ریسک، درک ذهنی زمان، رضایت، فشار زمانی، رفتار خرید، راحتی خرید، تصمیم‌گیری، بیوریتم افراد، ترجیحات زمانی، عوامل روان‌شناختی زمان و سناریوهای خرید شناسایی شد. نظریۀ ذهنیت در مبانی رفتار مصرف‌کننده نشان می‌دهد ذهنیت ثابت و ذهنیت رشدیافته، نظرات مختلفی دربارۀ ترجیحات محصول، اثربخشی تبلیغات و بازیابی اعتماد درصورت خرابی محصول دارند (مورفی و کارول[66]، 2016). محیط و تجربۀ فرد بر استنباط او از نتایج تصمیمش تأثیر می‌گذارد. در تصمیم‌گیری بین‌دوره‌ای فرد براساس استنباطی که از محیط دارد و تجربۀ خود، نتایج هر تصمیم را پیش‌بینی می‌کند. هرچند در نتیجه هم تکاملی و تقلید نتیجۀ تجربیات هر فرد بر تصمیمات دیگر افراد نیز تأثیر خواهد گذاشت، تجربیات منحصربه‌فرد هر شخص می‌تواند باعث شود ترجیحات او با ترجیحات دیگران متفاوت باشد. مثلاً در جامعه‌ای که نیمی از افراد از ناامنی محیط و عدم‌اطمینان متضرر شده باشند، فضای عدم‌اطمینان بر کل افراد جامعه تأثیر خواهد گذاشت؛ اما افرادی که مستقیماً با تجربۀ ناامنی درگیر بوده‌اند، تأثیر بیشتری از این فضا خواهند گرفت.
تصمیم‌گیری بین‌دوره‌ای انتخاب بین منافعی است که در زمان‌های مختلف اتفاق می‌افتد. ارزش‌های ذهنی همیشه با ارزش‌های عینی برابر نیست؛ بلکه شرایط محیطی و تورش‌ها بر این ارزش‌ها اثر می‌گذارد. به‌چالش‌کشیده‌شدن عقلانیت، باعث ورود جدی بحث‌های اقتصادشناختی به مبحث ترجیحات بین‌دوره‌ای شده است؛ زیرا برای بررسی عوامل ناسازگاری زمانی لازم است رفتار بین‌دوره‌ای در چهارچوب رویکردهایی تحلیل شود که عقلانیت را محدود فرض می‌کند. توجه به مؤلفۀ بیوریتم نیز برای شرکت‌هایی که کار تبلیغات انجام می‌دهند، خالی از لطف نیست. می‌توان از بیوریتم به‌عنوان مؤلفه‌ای مؤثر بر زمان خرید نام برد و تأثیر آن را بر رفتار خرید مصرف‌کننده به‌عنوان مؤلفه‌ای واسطه‌ای یا اصلی بررسی کرد.
زمان اجتماعی نیز در 6 تمِ جامعه‌شناختی و دموگرافی، ویژگی‌های فردی، مسئولیت اجتماعی، مناسبات مذهبی و باستانی، نوع محصول و خرید آنلاین و شبکه‌ای شناسایی شد. زمان اجتماعی زمانی است که با فرایندهای اجتماعی ارتباط دارد و به ضرباهنگ و زمان‌بندی در جامعه اشاره می‌کند. باتوجه‌به کاهش چشم‌گیر خرید در ایران در سال‌های اخیر، توجه به برخی زمان‌ها که خرید اجتناب‌ناپذیر می‌نماید، راهبرد مناسبی برای جبران این کاهش است. در ایران، زمان‌هایی مانند خریدهای سال نو یا خریدهای مناسبات مذهبی چون حج، فرصت مناسبی برای بازاریابی فراهم می‌سازد که در این زمان‌ها به دور از پیامدهای منفی اقتصادی که تورم و گرانی است، بازار دچار تحول مثبت می‌شود و ازنظر اجتماعی هم باعث ایجاد و برقراری ارتباط بیشتر بین افراد می‌شود (شیرخدائی، 1398). ازسوی‌دیگر، نوع محصول مثل محصولات صنعتی و محصولاتی با طول عمر کمتر نیز از مؤلفه‌های شناسایی‌شده بود که زمان برای آنها ارزش زیادی دارد. خریدهای آنلاین و شبکه‌ای نیز به‌دلیل نقش زیادی که در صرفه‌جویی زمان دارند، بیش‌ازپیش مورد توجه خریداران قرار گرفته است.
اگرچه این مطالعه بینشی جدید و ارزشمند را دربارۀ مؤلفه‌های زمان مؤثر بر خرید مصرف‌کننده ارائه می‌دهد، محدودیت‌هایی وجود داشت که ازآن‌جمله می‌توان به نبودِ اطلاعات کافی دربارۀ نوع کالا اشاره کرد که طبقه‌بندی برحسب نوع کالاها مثل سرمایه‌ای و مالی، مصرفی و صنعتی را با مشکل مواجه کرد. همچنین، مطالعه به کالاهای صنعتی یا فاسدشدنی نمی‌پردازد که سایر پژوهش‌ها می‌تواند طبقه‌بندی را با چنین جزئیاتی در دستور کار خود قرار دهد. همچنین، باتوجه‌به مسئلۀ روز که بازار سرمایه و بورس است، می‌توان نقطۀ سفارش را براساس زمان‌های خرید بررسی کرد و الگوی مناسب ارائه کرد.
این پژوهش به‌دلیل بهره‌گیری از فراترکیب کیفی و تحلیل محتوا براساس آنتروپی شانون مدل مفهومی جامعی را ارائه داد که در موضوعات پژوهشی رفتار مصرف‌کننده به آن پرداخته نشده است. همچنین، از ابداعات این پژوهش می‌توان به به‌کارگیری روش‌شناسی جدید در اثرات زمان بر رفتار مصرف‌کننده و همچنین کم‌توجهی مطالعات بازاریابی به بحث زمان که کمتر در ایران مورد توجه قرار گرفته است، اشاره کرد. مدل پیشنهادی به‌دلیل ماهیت جامع و کل‌نگر در تمام شاخه‌های بازاریابی قابلیت کاربرد دارد.
پژوهش‌های کیفی با تمام فواید خود، همراه با ضعف‌هایی ازجمله تعمیم‌پذیری و اعتبار است؛ ازاین‌رو، برای افزایش قابلیت تعمیم این پژوهش، لازم است پژوهشگران مدل حاضر را به‌تفکیکِ صنایع یا نوع محصول (مثل محصولات بادوام و بی‌دوام) ارزیابی کنند. همچنین، می‌توان از رویکردهای کمّی‌ـ‌آماری دیگر برای ارزیابی اعتبار و توسعۀ تعمیم‌پذیری مدل بهره جست. بررسی تأثیر عامل زمان بر خرید محصولات مختلف و تأثیر متقابل عوامل اجتماعی، اقتصادی و روانی نیز درقالب تحلیل شبکۀ ANP قابل‌بررسی است. علاوه‌براین، واژه‌ای مثل نقطۀ سفارش هم برای محصولات صنعتی می‌توانست استفاده شود که در مسائل بهینه‌سازی یا در بازار سهام کاربرد دارد. پیشنهاد می‌شود پژوهشگران به مشکلات اجرایی و پیاده‌سازی چهارچوب پیشنهادی بپردازند
[1]. Bagozzi
[2]. Mishra et al.
[3]. Claiborne & Sirgy
[4]. Vahdati et al.
[5]. Sokiente et al.
[6]. Rau, Peng & Yang
[7]. Han & An
[8]. Ed Peelen
[9]. Zeeshan Saeed
[10]. Myers
[11]. Ornstein
[12]. static
[13]. dynamic
[14]. Solomon et al
[15]. Xu & Lai
[16]. Safi & Ramay
[17]. Present Bias
[18]. Irrational Intertemporal Decisions
[19]. Kalenscher
[20]. Meier & Sprenger
[21]. Diamond & Koszegi
[22]. Bernheim & Rangel
[23]. Loewenstein
[24]. Schweighofer-Kodritsch
[25]. DellaVigna & Paserman
[26]. O'Donoghue & Rabin
[27]. Bisin & Hyndman
[28]. Astras & Juliet
[29]. Sandelowski & Barroso
[30]. what
[31]. Zhihong Li et al.
[32]. Alina Butu et al.
[33]. Choi & Koo
[35]. Xiao et al.
[36]. Bradford et al.
[37]. Sundström et al
[38]. Eshra & Beshir
[39]. Pushkar
[40]. Feng & Mengwei
[41]. Maule & Summers
[42]. Sheng & Hsiaoping Yeh
[43]. Mohajeryami et al.
[44]. Xu & Lai
[45]. Giddens et al.
[46]. Takeuchi
[47]. Ahn et al.
[48]. Zauberman
[49]. Wittmann & Paulus
[50]. Takase et al.
[52]. Antonides et al.
[53]. Frederick et al.
[54]. Dan et al
[56]. NOWLIS
[57]. Kellaris and Kent
[58]. Hasida Ben
[59]. Hendrix & Martin
[60]. Holman
[61]. Mahajan et al
[62]. Voss & Blackwell
[63]. Finfgeld‐Connett
[64]. Sandelowski & Barroso
[65]. Mørkbak, Gyrd-Hansen & Kjær
[66]. Murphy & Carol
Zhihong Li, Z., Sha, Y., Yang, K., Zhao, K., Jiang, Z., Zhang, Q. (2020). Impact of risk perception on customer purchase behavior: A meta-analysis. Journal of Business & Industrial Marketing, 35(1), 76-9
)